استان یزد : زادبوم بادگیرها و آب انبار ها

مقدمه : معرفی کلی استان یزد

استان یزد، یکی از استان های تاریخی و فرهنگی ایران است که در مرکز کشور واقع شده و از لحاظ اقتصادی و اجتماعی نیز اهمیت ویژه ای دارد. این استان با وسعتی حدود 74,781 کیلومترمربع، معادل 4.6 درصد از مساحت کل کشور را در بر می گیرد.¹

یزد با جمعیتی حدود 1,314,000 نفر در سال 1403 ²، به عنوان هشتمین استان پهناور کشور شناخته می شود. بیش از 86 درصد جمعیت استان در مناطق شهری و 14 درصد در مناطق روستایی زندگی می کنند. این استان با داشتن بافت تاریخی منحصر به فرد و جاذبه های گردشگری فراوان، به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری ایران شناخته می شود.

شهر یزد، مرکز این استان، به عنوان یک شهر باستانی و فرهنگی شناخته می شود که در سال 2003 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. علاوه بر این، استان یزد به خاطر صنایع دستی، قنات ها، و محصولات کشاورزی معروف است و در حوزه صنعت و کشاورزی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. این استان به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباطات خوبی که دارد، از نظر تجاری و اقتصادی نیز نقش کلیدی در کشور ایفا می کند.³

تاریخچه مختصر استان یزد:

استان یزد با تاریخچه ای کهن، یکی از قدیمی ترین مناطق ایران به شمار می رود. قدمت این استان به دوران پیش از اسلام و حتی دوران ساسانیان باز می گردد. برخی منابع، بنای اولیه شهر یزد را به دوره ساسانیان نسبت می دهند، که نشان دهنده اهمیت تاریخی این منطقه در آن دوران است. در دوران اسلامی، این استان به عنوان یکی از مراکز مهم مذهبی، فرهنگی و علمی ایران شناخته می شد.

این شهر در دوره های مختلف، به ویژه در دوران صفویان، رونق و شکوفایی بیشتری یافت. از آن زمان، یزد به عنوان یک مرکز تولید نساجی، شیشه گری، قنات ها و صنایع دستی مطرح بوده است. از ویژگی های منحصر به فرد استان یزد، بافت تاریخی آن است که به عنوان نخستین شهر خشت خام جهان و دومین شهر تاریخی جهان پس از ونیز ایتالیا شناخته می شود. به دلیل این ویژگی ها و اهمیت تاریخی، یز‌د در سال ۲۰۰۳ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

در مورد نام «یزد»، باید گفت که این نام ریشه در واژه های فارسی باستانی و پهلوی دارد. واژه «یزد» در اصل به معنای «ایزد» یا «خدا» است و از آنجا که در دوران های مختلف این منطقه مرکز عبادات زرتشتیان بوده، نام این شهر از ایزد یا خداوند گرفته شده است.

برخی مورخان معتقدند که نام این شهر در ابتدا «ایساتیس» بوده که به تدریج به «یزد» تغییر یافته است. همچنین برخی عقیده دارند که شهر یزد در دوران ساسانیان توسط یزدگرد اول، پادشاه ساسانی، ساخته شده و نام آن از او گرفته شده است. در دوران بعدی، یزد به عنوان یک مرکز مذهبی و فرهنگی شناخته شد و از آن زمان تا به امروز، این نام با همان معنی تاریخی و مذهبی خود در ایران و جهان شناخته می شود⁴

موقعیت جغرافیایی و همسایگان استان یزد:

استان یزد با مساحتی حدود 74,781 کیلومتر مربع در مرکز ایران واقع شده است و از نظر جغرافیایی به عنوان یکی از مهم ترین استان های فلات مرکزی ایران شناخته می شود. این استان از شمال با استان اصفهان، از شرق با استان خراسان جنوبی، از جنوب با استان کرمان و از غرب با استان فارس هم مرز است.

استان یزد در محدوده کویرهای ایران قرار دارد و بخش زیادی از مساحت آن توسط بیابان ها و کویرهای مختلف پوشانده شده است. این ویژگی طبیعی باعث شکل گیری آب وهوای گرم و خشک در استان شده که در کنار معماری خاص و منحصر به فرد آن، از جاذبه های گردشگری این منطقه به شمار می آید. به دلیل این موقعیت جغرافیایی خاص، یز‌د به عنوان شهر بادگیرها و شهر آفتاب شناخته می شود.

دسترسی به مناطق مهم:

استان یزد از لحاظ دسترسی به مناطق صنعتی و تجاری در موقعیتی مطلوب قرار دارد. این استان، با توجه به منابع طبیعی غنی و صنایع مختلفی که در آن وجود دارد، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور ایفا می کند. استان یزد به دلیل وجود صنایع نساجی، فولاد، معدن و کشاورزی از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار است. در واقع، این استان به عنوان یکی از مراکز صنعتی کشور شناخته می شود. همچنین یزد به عنوان یک مرکز تجاری، دسترسی مناسبی به استان های صنعتی دیگری همچون اصفهان و تهران دارد.

وجود جاده های ارتباطی و راه آهن از دیگر ویژگی های جغرافیایی این استان است که موجب تسهیل در حمل و نقل کالا و تجارت به دیگر مناطق کشور و حتی کشورهای همسایه شده است. استان یزد به دلیل نزدیکی به مرزهای افغانستان و پاکستان، به عنوان دروازه ای برای تجارت با این کشورها نیز محسوب می شود. این موقعیت جغرافیایی، زمینه ساز تبادل اقتصادی و فرهنگی با کشورهای همسایه است.

در مجموع، استان یز‌د با تاریخ غنی، موقعیت جغرافیایی ویژه و دسترسی های مناسب به مناطق مختلف کشور، به عنوان یکی از قطب های اقتصادی و فرهنگی ایران شناخته می شود. این استان با جاذبه های طبیعی و تاریخی خود، نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران ایفا می کند.

تقسیم بندی شهری، حومه، و روستایی:

استان یزد شامل یک مرکز شهری اصلی (شهر یزد) است که یکی از مهم ترین شهرهای استان و ایران محسوب می شود. این استان دارای ۱۲ شهرستان، ۲۵ بخش، ۲۴ شهر و ۵۱ دهستان است.

ردیف	شهرستان	شهر
1	یزد	1	یزد
		2	حمیدیا
		3	شاهدیه
2	تفت	4	تفت
		5	نیر
		6	بخ
3	ابرکوه	7	ابرکوه
		8	مهردشت
4	اردکان	9	اردکان
		10	احمدآباد
		11	عقدا
		12	خرانق
5	اشکذر	13	مجومرد
		14	خضرآباد
		15	اشکذر
6	میبد	16	میبد
		17	بفروئیه
		18	ندوشن
7	زارچ	19	زارچ
8	بافق	20	بافق
9	بهاباد	21	بهاباد
10	خاتم	22	هرات
11	مروست	23	مروست
12	مهریز	24	مهریز

ویژگی های طبیعی استان :

استان یزد، به عنوان قلب ایران، دارای ویژگی های طبیعی منحصربه فردی است که آن را به یکی از خاص ترین مناطق کشور تبدیل کرده است. این استان با قرارگیری در منطقه ای خشک و بیابانی، ترکیبی از کوهستان های مرتفع، دشت های گسترده، رودخانه های فصلی، معادن ارزشمند و پوشش گیاهی سازگار با اقلیم گرم و خشک را در خود جای داده است.

کوه ها و ارتفاعات

یکی از مهم ترین شاخصه های طبیعی استان، کوه شیرکوه است که با ارتفاعی حدود ۴۰۷۵ متر، بلندترین نقطه یزد محسوب می شود. این کوه که در جنوب غربی استان قرار دارد، نقش مهمی در تأمین منابع آبی منطقه و تعدیل آب وهوا ایفا می کند. همچنین، رشته کوه های دیگری مانند کوه خرانق، کوه بافق و کوه هرات نیز در بخش های مختلف استان پراکنده اند که علاوه بر تأثیر اقلیمی، به عنوان زیستگاه برخی گونه های جانوری نیز اهمیت دارند.

دشت ها و مناطق هموار

برخلاف مناطق کوهستانی محدود، یز‌د بیشتر از دشت های پهناور تشکیل شده است که مهم ترین آن ها عبارتند از:

• دشت یزد-اردکان: یکی از وسیع ترین دشت های مرکزی ایران که دربرگیرنده شهرهای مهمی همچون یزد، میبد و اردکان است.
• دشت بافق: منطقه ای کویری در شرق استان که دارای معادن غنی و زمین های مناسب برای انرژی های تجدیدپذیر است.
• دشت مهریز و ابرکوه: با زمین های حاصلخیزتر نسبت به سایر مناطق یزد، در حوزه کشاورزی نقش مهمی دارد.

رودخانه ها، دریاچه ها و منابع آبی

استان یزد به دلیل موقعیت خشک جغرافیایی، فاقد رودخانه های دائمی است، اما در فصل های بارندگی، رودخانه های فصلی مانند رودخانه تفت، رودخانه شور و رودخانه بافق به صورت موقت جاری می شوند. علاوه بر این، مناطق کوهستانی و ارتفاعات شیرکوه، دارای چشمه های طبیعی محدودی هستند که در تأمین آب شرب و کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند. در گذشته، قنات ها مهم ترین روش تأمین آب در استان یزد بودند و امروزه قنات های تاریخی مانند قنات زارچ، به عنوان طولانی ترین قنات جهان، همچنان از جاذبه های طبیعی و فرهنگی استان محسوب می شوند.

اقلیم و شرایط آب وهوا

یزد یکی از خشک ترین و گرم ترین استان های ایران است که متوسط بارندگی سالانه آن کمتر از ۱۰۰ میلی متر گزارش شده است. تابستان های این استان بسیار گرم و خشک است، به طوری که دمای هوا در برخی روزها به بیش از ۴۵ درجه سانتی گراد می رسد. در مقابل، زمستان های آن نسبتاً خنک بوده و دمای هوا در برخی مناطق مرتفع، مانند اطراف شیرکوه، به زیر صفر کاهش می یابد. بادهای کویری و طوفان های شن از دیگر ویژگی های اقلیمی این منطقه هستند که به ویژه در نواحی شرقی و جنوبی استان شدت بیشتری دارند.

منابع طبیعی و ثروت های زیرزمینی

استان یزد یکی از غنی ترین استان های ایران از نظر ذخایر معدنی است و سهم قابل توجهی در تولید فلزات و مصالح ساختمانی کشور دارد. از جمله مهم ترین معادن این استان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• معادن سنگ آهن چادرملو: یکی از بزرگ ترین منابع سنگ آهن ایران که در منطقه اردکان قرار دارد.
• معادن سرب و روی مهدی آباد: در شهرستان مهریز واقع شده و از بزرگ ترین ذخایر سرب و روی کشور محسوب می شود.
• معادن اورانیوم ساغند: یکی از منابع مهم انرژی کشور که در منطقه ای کویری واقع شده است.
• معادن مرمریت و تراورتن: استان یزد یکی از قطب های مهم تولید سنگ های ساختمانی در ایران به شمار می آید.

علاوه بر معادن، مراتع طبیعی، تاغزارها و بیابان های یزد نیز دارای اهمیت ویژه ای هستند. درختان مقاوم به خشکی همچون تاغ، گز، قیچ و اسکنبیل در بسیاری از مناطق بیابانی استان دیده می شوند که نقش مهمی در مقابله با بیابان زایی و تثبیت شن های روان دارند.

یزد استانی است که با وجود شرایط آب وهوایی خشک و کمبود منابع آبی، به لطف ارتفاعات شیرکوه، قنات های تاریخی، معادن غنی و دشت های پهناور، به یکی از مناطق مهم کشور در حوزه های صنعتی، کشاورزی، و گردشگری تبدیل شده است. منابع طبیعی این استان، به ویژه در بخش معادن و ذخایر معدنی، فرصتی برای سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی فراهم کرده و چشم انداز روشنی برای آینده آن متصور است.

معرفی افراد مشهور و تاثیر گذار هر استان

استان یزد، با تاریخ و فرهنگ غنی خود، زادگاه بسیاری از شخصیت های برجسته و تأثیرگذار در حوزه های مختلف بوده است. در ادامه به معرفی برخی از این افراد می پردازیم:

موسیقی محلی استان

موسیقی محلی استان یزد، بازتاب دهنده فرهنگ، تاریخ و زندگی مردمان این دیار کویری است. این موسیقی با نغمه ها و آواهای خاص خود، در مراسم ها، آیین ها و رویدادهای مختلف حضور پررنگی دارد.

سازهای محلی:

• اربونه : یکی از سازهای کوبه ای اصیل یزد است که گاه به اشتباه “عربونه” نامیده می شود. این ساز از نظر ساختار، صدا و نحوه نواختن با سازهایی مانند دایره و دف متفاوت است و نقش مهمی در موسیقی محلی یزد ایفا می کند. ⁵

ترانه ها و نغمه های محلی:

• انار شیرین: یکی از ترانه های معروف یزدی است که با صدای استاد احمد کوچه باغی اجرا شده و همچنان در میان مردم محبوبیت دارد.⁶
• شولی شولی: ترانه ای شاد که به یکی از غذاهای محلی یزد به نام “شولی” اشاره دارد و در مراسم های شادی اجرا می شود.⁷

مستند های استان

جمعیت و ویژگی های اجتماعی استان یزد

جمعیت شناسی:

استان یزد با مساحتی بالغ بر 74,781 کیلومتر مربع و جمعیتی نزدیک به ۱٫۲۵ میلیون نفر، در قلب ایران واقع شده است. طبق آخرین سرشماری، جمعیت استان در سال ۱۴۰۰ حدود ۱٬۲۵۲٬۲۰۰ نفر بوده که از این تعداد، ۶۴۱٬۳۰۰ نفر مرد و ۶۱۱٬۲۰۰ نفر زن هستند. از این جمعیت، بیش از ۸۵ درصد در مناطق شهری و مابقی در روستاها ساکن هستند. این آمار نشان دهنده تمایل بیشتر مردم به زندگی در شهرها و تمرکز جمعیت در مناطق شهری است.

دین:

استان یزد با تاریخچه ای غنی، یکی از قدیمی ترین مناطق ایران به شمار می رود. مذهب اکثریت مردم استان (۹۹ درصد) تشیع است که از زمان های قدیم زندگی مسالمت آمیزی را با اقلیت های دینی زرتشتی و کلیمی داشته اند. بعد از اقتدار دولت صفویه در ایران و رواج مذهب شیعه، مراسم عزاداری و سینه زنی برای حسین بن علی از جمله مهم ترین مراسم های مرسوم در ایران و به خصوص یزد گردید. یز‌د را به عنوان حسینیه ایران می شناسند.

در استان یزد بیش از ۱۹۷۷ مسجد، ۶۵۱ تکیه و حسینیه و ۱۲۴ مکان متبرکه وجود دارد. این تعداد نشان دهنده اهمیت و گستردگی فعالیت های مذهبی در این استان است.⁸

مسیحیان (۳۶۰۰ نفر)، کلیمیان (۳۱ نفر)، زرتشتیان (۸۰۰ نفر) و سایر ادیان (۱۲۲۲ نفر) جزو اقلیت های مذهبی یزد هستند. این تنوع دینی نشان دهنده همزیستی مسالمت آمیز و احترام متقابل میان پیروان ادیان مختلف در استان یزد است.

یزد با داشتن مساجد، تکایا، حسینیه ها و اماکن متبرکه متعدد، به عنوان یکی از مراکز مهم مذهبی و فرهنگی ایران شناخته می شود. این ویژگی ها، یزد را به مقصدی جذاب برای گردشگران و پژوهشگران علاقه مند به تاریخ و فرهنگ اسلامی تبدیل کرده است.

قومیت ها:

قومیت اصلی استان یزد فارس ها هستند، اما این استان به دلیل مهاجرت های تاریخی از دیگر نقاط ایران، تنوع قومی نیز دارد. علاوه بر فارس ها، اقوامی مانند بافقی ها، اردکانی ها، و میبدی ها نیز در این استان زندگی می کنند. این تنوع قومی باعث غنای فرهنگی استان شده و زمینه ساز برقراری ارتباطات اجتماعی و فرهنگی میان اقوام مختلف شده است. گویش های مختلف مانند یزدی، بافقی و اردکانی نیز در این استان رایج هستند که هرکدام ویژگی های خاص خود را دارند و در کنار زبان رسمی فارسی، به طور گسترده تری در زندگی روزمره مردم استان استفاده می شوند.

فرهنگ:

یزدی ها به مهمان نوازی و فرهنگ غنی خود مشهورند. این استان به خاطر شرایط اقلیمی و طبیعی خاص خود، فرهنگ هایی نظیر سخت کوشی، قناعت و استقلال را در میان مردم خود پرورش داده است. در کنار این ویژگی ها، یزدی ها به اخلاق اجتماعی، احترام به بزرگترها و رعایت آداب و رسوم در زندگی روزمره اهمیت ویژه ای می دهند.

صنایع دستی یزد، همچون فرش بافی، حصیر بافی و سفالگری، نمایانگر هنری است که از گذشتگان به نسل های جدید منتقل شده است. در کنار این، یزد به عنوان شهری تاریخی و فرهنگی، با داشتن آثار تاریخی چون بادگیرها، برج های تاریخی، قنات ها و مساجد با معماری منحصر به فرد، هویت فرهنگی غنی ای دارد که بر جذابیت آن برای گردشگران داخلی و خارجی افزوده است.

استان یزد، با ویژگی های جمعیتی، مهاجرتی و اجتماعی خاص خود، مکانی است که در آن تاریخ و فرهنگ به طور عمیقی با زندگی روزمره مردم آمیخته شده است. این استان نه تنها به عنوان یک مقصد مهم برای مهاجرت های داخلی شناخته می شود، بلکه فرهنگ غنی و تنوع اجتماعی آن باعث شده که یزد یکی از مهم ترین و پویاترین استان های ایران باشد. در نهایت، یزد نمونه ای از همزیستی میان قومیت ها، مذاهب مختلف و فرهنگ های متعدد است که به طور مستمر به توسعه و پیشرفت این استان کمک کرده اند.

زبان ها و گویش های رایج:

زبان رسمی استان یزد فارسی است، اما در برخی مناطق، گویش های محلی خاصی نیز وجود دارند که از جمله می توان به گویش یزدی اشاره کرد. این گویش ها از ویژگی های مهم فرهنگی استان به شمار می روند و در بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک تر بیشتر استفاده می شوند.

مهاجرت ها:

استان یزد با موقعیت جغرافیایی خاص و تاریخ و فرهنگی غنی، همواره مقصدی برای مهاجرت و تبادل فرهنگی بوده است. روند مهاجرت ها به این استان و ویژگی های اجتماعی آن به وضوح نشان دهنده ی تنوع اجتماعی و فرهنگی در این منطقه است.

روند مهاجرت به استان یزد:

استان یزد، در طول تاریخ و به ویژه در چند دهه اخیر، شاهد مهاجرت های چشمگیر از سایر استان های ایران بوده است. این مهاجرت ها، به ویژه از استان های فارس، اصفهان و خراسان جنوبی به یزد⁹، ناشی از فرصت های اقتصادی و صنعتی در این استان است. یزد به عنوان یک قطب صنعتی در کشور، با ارائه فرصت های شغلی در صنایع مختلف مانند نساجی، کاشی سازی، و صنایع دستی، توجه بسیاری از افراد را از دیگر استان ها جلب کرده است.

طبق آمارهای موجود، در سال های اخیر، استان یزد روند مهاجرت خالص مثبتی داشته و جمعیت استان به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این مهاجرت ها نه تنها تأثیرات اقتصادی و جمعیتی داشته، بلکه در زمینه های اجتماعی و فرهنگی نیز تغییراتی به وجود آورده است.¹⁰

روند مهاجرت از استان یزد:

با وجود جذب مهاجران از سایر استان ها، استان یزد نیز به ویژه در دوره های مختلف زمانی شاهد مهاجرت هایی به خارج از این استان بوده است. بیشتر افرادی که از یزد مهاجرت کرده اند، به دنبال فرصت های بهتر شغلی و تحصیلی به شهرهای بزرگ تر مانند تهران، اصفهان و مشهد رفته اند. این مهاجرت ها غالباً به دلیل کمبود فرصت های شغلی و امکانات آموزشی در برخی مناطق استان یزد بوده است. با این حال، استان یزد همچنان یکی از مقاصد اصلی برای زندگی و کار در کشور به شمار می آید.

جاذبه های گردشگری و فرهنگی

در استان یزد، هر شهرستان دارای جاذبه های تاریخی، طبیعی و فرهنگی خاص خود است که توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب می کند. در ادامه، به معرفی جاذبه های مهم و برجسته هر شهرستان از استان یزد می پردازیم:

شهرستان یزد

1. آتشکده زرتشتیان یزد: این آتشکده یکی از مهم ترین معابد زرتشتیان است و هنوز هم آتش در آن روشن است. این مکان برای زرتشتیان ارزش معنوی بالایی دارد.
2. مجموعه میدان امیرچخماق: این مجموعه شامل مسجد، آب انبار و سایر بناهای تاریخی است و یکی از نقاط مرکزی و مهم در شهر یزد به شمار می رود.
3. مسجد جامع کبیر یزد: یکی از بزرگ ترین و باشکوه ترین مساجد ایران که با کاشی کاری های بی نظیر و معماری منحصربه فرد خود، توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب می کند.
4. باغ دولت آباد: این باغ تاریخی با بادگیری بلند، یکی از معروف ترین و بزرگ ترین بادگیرهای ایران را در خود جای داده است. این باغ نمونه ای از معماری ایرانی در مقابله با گرما است.
5. خانه لاری ها: خانه ای تاریخی با معماری خاص که زندگی و هنر معماری یزدی ها در دوران گذشته را به نمایش می گذارد.

شهرستان ابرکوه

1. سرو کهن ابرکوه: این درخت سرو که قدمتی بیش از ۴۰۰۰ سال دارد، به عنوان یکی از قدیمی ترین درختان ایران شناخته می شود. این سرو در منطقه ای خشک و گرم رشد کرده و به عنوان یک میراث طبیعی ارزشمند مورد احترام مردم ابرکوه قرار دارد.
2. یخچال خشتی ابرکوه: این یخچال خشتی که قدمتی تاریخی دارد، یکی از قدیمی ترین یخچال های ایران است که برای نگهداری یخ در تابستان ها استفاده می شده. این یخچال همچنان در میان مردم محلی شهرت دارد و نمونه ای از معماری هوشمندانه برای مقابله با گرما است.

شهرستان اردکان

1. منارجنبان خرانق: این مناره تاریخی به دلیل ویژگی جالب خود در تکان خوردن معروف است. وقتی یکی از مناره ها تکان می خورد، مناره دیگر نیز به حرکت در می آید، این پدیده به دلیل نوع ساختار و معماری خاص این بنا رخ می دهد.
2. مسجد جامع اردکان: یکی از قدیمی ترین و باشکوه ترین مساجد ایران که نمونه ای از معماری اسلامی ایرانی است. این مسجد به خوبی تاریخ معماری ایران را نشان می دهد.

شهرستان اشکذر

1. آسیاب آبی اشکذر: این آسیاب تاریخی که همچنان کار می کند، با استفاده از نیروی آب، غلات را آسیاب می کند. این آسیاب یکی از جاذبه های تاریخی و فنی منطقه است.
2. مسجد ریگ مجومرد: مسجدی تاریخی در منطقه مجومرد اشکذر که با معماری خاص و جذاب خود، یکی از مهم ترین مساجد استان یزد به شمار می رود.

شهرستان تفت

1. مجموعه تاریخی شاه نعمت الله ولی: این مجموعه مذهبی که در تفت واقع است، به یکی از بزرگان عرفان اسلامی تعلق دارد و شامل آرامگاه، مسجد و باغ می شود. این مجموعه به دلیل آرامش خاصی که دارد، مقصد بسیاری از گردشگران است.
2. آبشار فصلی دره گاهان: این آبشار تنها در فصول خاصی از سال جاری است و یکی از جاذبه های طبیعی جذاب شهرستان تفت محسوب می شود.

شهرستان میبد

1. نارین قلعه: این قلعه باستانی که قدمت آن به دوران پیش از اسلام باز می گردد، به عنوان دژی دفاعی در تاریخ شناخته می شود. قلعه نارین یکی از جاذبه های تاریخی برجسته در میبد است.
2. کاروانسرای شاه عباسی میبد: این کاروانسرا که در زمان شاه عباس ساخته شده، جزء بخش های مهم جاده ابریشم بود و به عنوان یکی از آثار معماری شاه عباسی شناخته می شود.
3. یخچال میبد: یخچال تاریخی میبد یکی از نخستین یخچال های ساخته شده در ایران است که برای ذخیره یخ در تابستان ها استفاده می شده. این یخچال نمونه ای از معماری مهندسی شده برای مقابله با گرمای کویری است.

استان یزد، با داشتن این جاذبه ها در هر شهرستان، یکی از مقاصد محبوب گردشگری و فرهنگی در ایران است که تاریخ، فرهنگ، و طبیعت منحصر به فرد خود را به نمایش می گذارد.

حمل و نقل و زیرساخت های استان

استان یزد با موقعیت جغرافیایی مرکزی در ایران، دارای شبکه حمل ونقل متنوعی است که شامل راه های جاده ای، ریلی و هوایی می شود. در ادامه، به تفصیل به این زیرساخت ها می پردازیم:

1. شبکه حمل ونقل جاده ای:

استان یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در مرکز ایران، نقش مهمی در شبکه حمل ونقل کشور ایفا می کند. این استان با استان های اصفهان در شمال، خراسان جنوبی در شرق، کرمان در جنوب و فارس در غرب هم مرز است. این موقعیت مرکزی باعث شده که یزد به عنوان شاهراه ارتباطی، مسیرهای اصلی و مهمی را در خود جای دهد که ارتباط بین استان های مختلف را تسهیل می کند.

بر اساس گزارش های موجود، استان یزد دارای ۷۲۶ کیلومتر بزرگراه، ۶۴۰ کیلومتر راه اصلی، ۹۶۱ کیلومتر راه فرعی و ۲۲۷۴ کیلومتر راه آسفالته روستایی است. این زیرساخت ها نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی استان دارند.¹¹

استان یزد به دلیل موقعیت مرکزی خود، شاهراه ارتباطی بین چندین استان ایران است. جاده های اصلی این استان شامل مسیر یزد-اصفهان در شمال، یزد-طبس به سمت خراسان جنوبی، یزد-کرمان در جنوب و یزد-شیراز به سمت استان فارس می شوند. این راه ها نقش مهمی در اتصال مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی کشور دارند و از مسیرهای کلیدی ترانزیت و حمل ونقل محسوب می شوند

.به طور کلی، شبکه راه های استان یزد با اتصال به استان های همجوار و تسهیل حمل ونقل، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه ایفا می کند.

سیستم های حمل ونقل عمومی:

استان یزد با برخورداری از سیستم حمل ونقل عمومی متنوع و کارآمد، دسترسی آسان به نقاط مختلف شهر را برای ساکنان و گردشگران فراهم می کند. ناوگان حمل ونقل عمومی یزد شامل ۲۵۶ دستگاه اتوبوس خط واحد، ۱۴۸ مینی بوس و ۳۸۰ دستگاه تاکسی سواری کرایه ای است که در مجموع ۸۹۵ راننده در این بخش فعالیت می کنند.¹²

• اتوبوس ها: اتوبوس های شهری یز‌د با پوشش مسیرهای مختلف، یکی از مهم ترین وسایل حمل ونقل عمومی محسوب می شوند. مزیت استفاده از اتوبوس ها، دسترسی راحت به نقاط مختلف شهر و هزینه مقرون به صرفه آن ها است. برای سهولت استفاده، سامانه حمل ونقل همگانی «اتومن» راه اندازی شده است که به شهروندان امکان می دهد ایستگاه مورد نظر خود را بر روی نقشه انتخاب کرده و تمام اتوبوس های در مسیر به سمت آن ایستگاه را مشاهده کنند.¹³

• تاکسی ها: تاکسی های شهری یزد نیز نقش مهمی در جابجایی مسافران ایفا می کنند. در حال حاضر، بیش از ۱۵۰۰ تاکسی دارای مجوز در شهر یز‌د وجود دارد که کمتر از هزار دستگاه آن ها فعال هستند. برنامه هایی برای هوشمندسازی خدمات تاکسیرانی در دست اجرا است که شامل نصب GPS و بهبود سیستم پرداخت کرایه می شود.¹⁴

• هوشمندسازی: سازمان حمل ونقل بار و مسافر شهرداری یزد با هدف بهبود کیفیت خدمات، برنامه های هوشمندسازی را در دستور کار قرار داده است. این برنامه ها شامل ارائه اپلیکیشن موبایل برای استفاده از اتوبوس ها، نرم افزار داخلی اتوبوس ها و دستگاه های QR برای پرداخت کرایه است که تا سال آینده به طور کامل اجرایی خواهند شد.

به طور کلی، سیستم حمل ونقل عمومی یزد با ترکیبی از اتوبوس ها، مینی بوس ها و تاکسی ها، همراه با برنامه های هوشمندسازی در حال توسعه، تلاش می کند تا نیازهای جابجایی ساکنان و گردشگران را به بهترین شکل ممکن برآورده کند.

2. فرودگاه ها و حمل ونقل هوایی:

• فرودگاه شهید صدوقی یزد: این فرودگاه اصلی ترین دروازه هوایی استان است که پروازهای داخلی به مقاصد مختلف در ایران ارائه می دهد. فرودگاه یزد به دلیل موقعیت استراتژیک خود، به عنوان یکی از مبادی مهم حمل ونقل هوایی در مرکز ایران شناخته می شود. در سال های اخیر، پروژه هایی برای گسترش این فرودگاه در حال اجرا است.¹⁵

3. راه های ریلی:

• شبکه ریلی استان یزد: یز‌د به شبکه ریلی کشور متصل است و دارای ایستگاه راه آهن در مرکز استان می باشد. این ایستگاه به شهرهای مختلف از جمله تهران، اصفهان، بندرعباس و مشهد متصل است.¹⁶

استان یزد با داشتن شبکه های حمل ونقل جاده ای، ریلی و هوایی مناسب، تسهیلات زیادی را برای جابه جایی مردم و کالاها فراهم کرده است. این شبکه ها از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و گردشگری برای استان مهم هستند و در حال توسعه برای بهبود کیفیت زندگی و رفاه عمومی مردم می باشند.

اقتصادی و صنایع اصلی استان

استان یزد با وجود داشتن جمعیت حدود 1 میلیون و 250 هزار نفر در سال 1401، در رتبه 14 تولید ناخالص داخلی (GDP) در بین استان های کشور قرار دارد. سهم این استان از تولید ناخالص داخلی کشور حدود 2 درصد است، که در مقایسه با جمعیت آن، نشان دهنده رشد اقتصادی مطلوب و پویایی در بخش های مختلف است.¹⁷

خدمات (47 درصد)

بخش خدمات با سهم 47 درصدی، بزرگ ترین بخش اقتصادی استان یزد را تشکیل می دهد. این بخش شامل فعالیت های مختلفی همچون حمل ونقل، ارتباطات، آموزش، بهداشت و درمان، گردشگری، بانکداری و سایر خدمات است. موقعیت جغرافیایی یزد و قرارگیری آن در مسیر ترانزیتی ایران باعث شده که بخش حمل ونقل و تجارت در این استان اهمیت ویژه ای پیدا کند. به علاوه، صنعت گردشگری در یزد به دلیل دارا بودن آثار تاریخی و فرهنگی منحصر به فرد، رونق چشمگیری یافته است.

کشاورزی (8 درصد)

کشاورزی با سهم 8 درصدی از تولید ناخالص داخلی استان یزد، بخش دیگری از اقتصاد این استان است. یزد با اقلیم خشک و نیمه خشک خود، در تولید محصولات استراتژیکی مانند پسته، زعفران، پنبه، گندم و جو نقش مهمی دارد. همچنین، دامداری و پرورش شتر در این استان از دیگر فعالیت های عمده این بخش به شمار می رود که با توجه به سازگاری با شرایط اقلیمی، توسعه یافته است.

صنعت (32 درصد)

بخش صنعت استان یزد با سهم 32 درصدی از تولید ناخالص داخلی، به ویژه در حوزه صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی از جمله تولید پنبه، تولید قطعات صنعتی و نساجی فعال است. این بخش شامل واحدهای صنعتی بزرگ و کوچک در زمینه هایی چون تولید محصولات نساجی، سیمان، کاشی و سرامیک، صنایع غذایی و فولاد است. یزد با برخورداری از صنایع بزرگ مانند کارخانه های فولاد، سیمان و صنایع نساجی، به عنوان یکی از قطب های صنعتی کشور شناخته می شود.

معدن (10 درصد)

استان یزد با وجود ذخایر معدنی غنی، سهم 10 درصدی از بخش معدن در کشور را به خود اختصاص داده است. این استان دارای معادن فراوانی از جمله سنگ آهن، مس، گچ، سیلیس و خاک های معدنی است که به ویژه در معادن سنگ آهن و مس، شهرت جهانی دارد. این معادن در تأمین مواد اولیه صنایع معدنی در سطح ملی و جهانی نقش بسزایی ایفا می کنند.

ساختمان (3 درصد)

بخش ساختمان در استان یزد با سهم 3 درصدی از تولید ناخالص داخلی، شامل پروژه های عمرانی، مسکن، زیرساخت های شهری و روستایی است. با توجه به گسترش جمعیت و توسعه شهری در این استان، پروژه های مسکونی و زیرساختی در حال رشد است. این بخش به ویژه در شهرهای بزرگ همچون یز‌د و میبد رونق دارد.

اقتصاد استان یزد، با تکیه بر بخش های مختلف از جمله خدمات، کشاورزی، صنعت، معدن و ساختمان، نشان دهنده پویایی و تنوع اقتصادی است. استان یزد با داشتن سهمی نزدیک به 2 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور، در جایگاه مهمی قرار دارد و با توسعه صنایع مرتبط با بخش کشاورزی و بهره برداری بهینه از منابع معدنی، می تواند جایگاه اقتصادی خود را تقویت کند.

صنایع و تولیدات اصلی استان

کشاورزی: محصولات اصلی کشاورزی و دامی

استان یزد با اقلیم خشک و نیمه خشک خود، توانسته است در تولید برخی محصولات کشاورزی و دامی به رتبه های برتر کشور دست یابد:

• روناس: رتبه اول کشوری
• گوشت بلدرچین و کبک: رتبه اول کشوری
• اسب اصیل عرب: رتبه اول کشوری در پرورش
• سرانه گوشت مرغ: رتبه اول کشوری در تولید
• خیار گلخانه‌ای: رتبه دوم کشوری
• پسته: رتبه سوم کشوری
• زردآلو قیسی: رتبه پنجم کشوری
• انار: رتبه چهارم کشوری
• زعفران: رتبه هفتم کشوری
• بادام: رتبه نهم کشوری¹⁸

صنعت و معدن: کارخانه ها، صنایع بزرگ، معادن و منابع طبیعی

یزد با داشتن زیرساخت های صنعتی و معدنی قوی، در بخش صنعت و معدن نیز پیشرفت های چشم گیری داشته است:

• صنایع سرامیک و کاشی: یزد با ۵۴ درصد تولید کاشی و سرامیک کشور، در این حوزه پیشتاز است.¹⁹
• صنایع نساجی: این استان با ۲۵ درصد تولید نساجی کشور، در جایگاه دوم قرار دارد.²⁰
• معادن: واحدهای معدنی یزد با تأمین ۳۳ درصد خوراک فولاد کشور، در رتبه اول قرار دارند.²¹

خدمات: گردشگری، آموزش، بهداشت و غیره

بخش خدمات استان یزد با توجه به جاذبه های تاریخی و فرهنگی، رشد قابل توجهی داشته است:

• گردشگری: یزد با داشتن بافت تاریخی و جاذبه های گردشگری متعدد، مقصدی محبوب برای گردشگران داخلی و خارجی است.
• آموزش: این استان با داشتن دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی معتبر، در زمینه آموزش عالی نیز فعال است.
• بهداشت و درمان: یزد با داشتن مراکز درمانی و بیمارستان های مجهز، خدمات بهداشتی و درمانی مناسبی را ارائه می دهد.

در مجموع، استان یزد با تکیه بر توانمندی های خود در بخش های کشاورزی، صنعت و معدن، و خدمات، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می کند.

بازار املاک و مستغلات استان

بازار املاک و مستغلات استان یزد، به ویژه در مرکز این استان، یعنی شهر یزد، دارای ویژگی های خاصی است که توجه بسیاری از سرمایه گذاران و خریداران را جلب کرده است. در ادامه، به بررسی برخی از جنبه های مهم این بازار از جمله مناطق پرتقاضا، سطح قیمت ها و نوع ساخت وساز غالب در این استان می پردازیم.

مناطق پرتقاضا

در شهر یزد، مناطقی مانند بلوار جمهوری، بلوار آزادگان، صفائیه به دلیل دسترسی مناسب به امکانات رفاهی و تجاری، از جمله مناطق پرطرفدار برای خرید و اجاره ملک محسوب می شوند. همچنین، محله های جدید توسعه یافته و حاشیه شهر مانند منطقه چهارصد دستگاه، منطقه خضرآباد، محله حسن آباد با توجه به قیمت های پایین تر و شرایط مناسب برای سرمایه گذاری، مورد توجه قرار دارند.

سطح قیمت ها

سطح قیمت ها در یزد وابسته به موقعیت مکانی و نوع ساختمان است. در مناطق مرکزی و توسعه یافته شهر، به دلیل نزدیکی به امکانات شهری، قیمت ها معمولاً بالاتر هستند. این مناطق شامل پروژه های نوساز با امکانات مدرن مانند پارکینگ، آسانسور و فضای سبز هستند که طبیعتاً قیمت های بیشتری دارند. در مناطق حاشیه ای، قیمت ها به طور قابل توجهی پایین تر بوده و گزینه های مقرون به صرفه تری برای مستأجران با بودجه محدود ارائه می دهد، هرچند دسترسی به برخی از امکانات شهری ممکن است در این مناطق محدودتر باشد.

خرید و فروش

قیمت خرید ملک در استان یزد و به ویژه در شهر یزد بسته به منطقه و نوع ملک متفاوت است. به طور کلی، مناطق مرکزی و خوش موقعیت مانند بلوار جمهوری و بلوار آزادگان قیمت های بالاتری دارند. برای مثال، در ماه های اخیر، قیمت هر مترمربع در بلوار جمهوری یزد بین 20 تا 60 میلیون تومان متغیر بوده است. در حالی که در مناطق حاشیه ای قیمت ها معمولاً بین 10 تا 20 میلیون تومان است.

رهن و اجاره

بازار رهن و اجاره در یزد به طور کلی تحت تأثیر عواملی مانند موقعیت مکانی و امکانات ساختمان قرار دارد. در مناطق گران قیمت، هزینه های مسکن معمولاً بالاتر است و واحدهای مسکونی لوکس با امکانات ویژه ای مانند پارکینگ، آسانسور و نگهبانی عرضه می شوند. در این مناطق، مبلغ رهن معمولاً بین 300 تا 700 میلیون تومان و اجاره ماهانه بین 5 تا 20 میلیون تومان است. در مقابل، در مناطق حاشیه ای و اقتصادی تر، قیمت ها پایین تر است و اجاره ها معمولاً در محدوده 2 تا 7 میلیون تومان قرار دارند.

نوع ساخت وساز غالب

در شهر یزد، آپارتمان سازی در مناطق مرکزی و تجاری رواج بیشتری دارد. اما در مناطق حاشیه ای و مناطق جدید توسعه یافته، ساختمان های ویلایی و خانه های مستقل بیشتر مشاهده می شود. همچنین، در برخی از مناطق خوش آب وهوا مانند میبد، ساخت ویلا و خانه های دوبلکس در حال افزایش است.

چالش ها و فرصت ها در املاک و مستغلات

بازار املاک و مستغلات استان یزد با چالش ها و فرصت های متعددی روبه رو است که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم:

چالش ها:

• رکود و گرانی در بازار مسکن: نایب رئیس اتحادیه مسکن یزد به رکود حاکم بر بازار مسکن استان اشاره کرده و عواملی مانند عوارض شهرداری و مهاجرت را در افزایش قیمت ها و کاهش ساخت وساز مؤثر دانسته است.²²
• تأمین مالی پروژه های نیمه تمام: معاون هماهنگی امور اقتصادی و گردشگری استاندار یزد تأمین مالی را یکی از بزرگ ترین چالش های استان، به ویژه در پروژه های نیمه تمام، عنوان کرده است.²³
• حاشیه نشینی: سرریز جمعیت شهر یزد به بخش مرکزی، مشکلات فرهنگی و حاشیه نشینی را به عنوان چالشی اساسی برای این بخش به همراه داشته است.²⁴

فرصت ها:

• سرمایه گذاری در بافت تاریخی: خرید و بازسازی خانه های تاریخی در یزد می تواند فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری باشد، به ویژه با توجه به رونق گردشگری در این شهر.²⁵
• پروژه های زیرساختی: اجرای پروژه های زیرساختی مانند نهضت ملی مسکن در استان یزد، با وجود چالش های تأمین مالی، می تواند به توسعه بازار املاک و مستغلات کمک کند.²⁶

به طور کلی، با برنامه ریزی مناسب و جذب سرمایه گذاری، می توان بر چالش های موجود غلبه کرده و از فرصت های پیش رو برای توسعه بازار املاک و مستغلات استان یزد بهره برداری کرد.

پروژه های توسعه ای در استان

1. طرح تحولی یزد نوین: این برنامه با هدف ایجاد تحول در روند توسعه استان تدوین شده و شامل ۱۸۰ پروژه کلان است که بر اساس نیروی انسانی نخبه و توانمند یزد طراحی شده اند. ²⁷
2. توسعه زیرساخت های حمل و نقل: در سال جاری، حدود ۷۰۰ میلیارد تومان برای اجرای پروژه های حوزه راه در استان یزد پیش بینی شده است که این مبلغ تا پایان سال ممکن است به ۱۰۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد.²⁸
3. پروژه های حوزه مسکن: در سه ماه گذشته، اقدامات قابل توجهی در حوزه مسکن استان انجام شده است، از جمله افتتاح واحدهای جدید، پیشرفت در زیرساخت ها و آغاز ساخت پروژه های جدید.²⁹

فرصت های سرمایه گذاری در استان

1. انرژی خورشیدی: یزد با داشتن تابش خورشیدی فراوان، ظرفیت بالایی برای سرمایه گذاری در حوزه انرژی های تجدیدپذیر، به ویژه انرژی خورشیدی دارد.
2. صنعت و معدن: استان یزد یکی از صنعتی ترین استان های کشور است و ۴۵٪ از اشتغال آن در بخش صنعت و معدن است. این امر نشان دهنده فرصت های گسترده سرمایه گذاری در این حوزه هاست.
3. گردشگری: وجود جاذبه های طبیعی مانند تپه های شنی، کویرها و آثار تاریخی، یزد را به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است. سرمایه گذاری در زیرساخت های گردشگری می تواند بازدهی بالایی داشته باشد.
4. کشاورزی و صنایع تبدیلی: با توجه به تولیدات کشاورزی متنوع در استان، فرصت های سرمایه گذاری در صنایع تبدیلی مانند بسته بندی و فرآوری محصولات کشاورزی وجود دارد.

همچنین، استان یزد تسهیلاتی مانند معافیت های مالیاتی تا ۱۵ سال و معافیت از عوارض و حقوق گمرکی برای سرمایه گذاران در نظر گرفته است که می تواند انگیزه ای مضاعف برای سرمایه گذاری در این منطقه باشد.

نتیجه گیری

استان یزد با تاریخ و فرهنگ غنی خود در سال های اخیر تحولات چشمگیری در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تجربه کرده است. در حوزه اقتصادی، استان به یکی از قطب های صنعتی کشور تبدیل شده است، به ویژه با صنایع معدنی همچون فولاد، مس، سرب و روی، و همچنین صنایع نساجی و سرامیک. پیش بینی ها حاکی از این است که یزد در افق ۱۴۲۴ به توسعه اقتصادی دانش بنیان دست خواهد یافت و به یکی از مراکز برجسته تولید علم و فناوری در کشور تبدیل می شود.³⁰

علاوه بر این، یزد به عنوان یک شهر تاریخی ثبت جهانی شده است و در حفظ و احیای میراث فرهنگی خود اهتمام زیادی دارد. در این راستا، توسعه گردشگری فرهنگی و مذهبی به عنوان یکی از اولویت های استان در نظر گرفته شده است، تا یزد به مقصدی مهم برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود. همچنین، رشد جمعیت و مهاجرت های داخلی نیاز به برنامه ریزی های اجتماعی برای بهبود کیفیت زندگی، تأمین مسکن و ایجاد فرصت های شغلی دارد. بنابراین، توسعه زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی نیز از جمله اولویت های اصلی استان به شمار می آید.³¹

از سوی دیگر، استان یزد دارای جذابیت های زیادی برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف است. در حوزه صنعتی، یزد با زیرساخت های مناسب و نیروی کار ماهر، فرصت های زیادی را برای سرمایه گذاری در صنایع معدنی، نساجی، سرامیک و صنایع تبدیلی فراهم می کند. در بخش گردشگری نیز، جاذبه های تاریخی و فرهنگی یزد، از جمله بافت قدیمی و بناهای تاریخی، موجب شده تا این استان به مکانی ایده آل برای سرمایه گذاری در هتل داری، صنایع دستی و خدمات گردشگری تبدیل شود.

همچنین، با توجه به زمین های حاصلخیز و منابع آبی موجود، استان یزد فرصت های مناسبی را برای سرمایه گذاری در کشاورزی و صنایع وابسته مانند تولید محصولات ارگانیک و صنایع تبدیلی کشاورزی ایجاد کرده است.³²

در بازار املاک، سرمایه گذاری در استان یزد نیز چشم انداز مثبتی دارد. با توجه به رشد جمعیت و نیاز به مسکن، ساخت و فروش واحدهای مسکونی در مناطق در حال توسعه و حاشیه شهر یزد می تواند گزینه ای سودآور باشد. در بخش تجاری، به ویژه با رونق اقتصادی و افزایش فعالیت های تجاری، سرمایه گذاری در ساخت مراکز خرید، دفاتر اداری و فضاهای تجاری در مناطق مرکزی و پرتقاضا می تواند بسیار سودمند باشد. علاوه بر این، زمین های کشاورزی و گلخانه ها در این استان می توانند بازدهی بالایی داشته باشند، به ویژه در مناطقی که از منابع آبی خوبی برخوردار هستند.

در نهایت، استان یزد با برنامه ریزی های انجام شده و پتانسیل های موجود، در مسیر توسعه پایدار و متوازن قرار دارد. فرصت های سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی، صنعتی، گردشگری و کشاورزی فراهم است و این استان می تواند به عنوان یکی از مقاصد مهم سرمایه گذاری در آینده شناخته شود.

منابع

1. سیمای استان در یک نگاه – استانداری یزد ↩︎
2. جمعیت استان یزد – ایسنا ↩︎
3. معرفی استان یزد – استانداری یزد ↩︎
4. یزد در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و … ) + سایر منابع اطلاعاتی – منبع ↩︎
5. اربونه – ایسنا ↩︎
6. انار شیرین – آپارات ↩︎
7. آهنگ هایی با لهجه شیرین یزدی – روز موزیک ↩︎
8. دین و مذهب در استان – ویکی پدیا ↩︎
9. بیشترین مهاجران وارد شده به استان یزد، به ترتیب از استانهای فارس، کرمان و اصفهان بودند – دانشگاه یزد  ↩︎
10. گذری بر جریان‌های اخیر مهاجرت در استان یزد – پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ↩︎
11. راه های اصلی استان – ایرنا ↩︎
12. حمل و نقل عمومی در یزد – منبع ↩︎
13. سامانه اتومن – اتومن ↩︎
14. تمامی خدمات حمل و نقل همگانی یزد هوشمند می‌شود – خبرگزاری مهر ↩︎
15. فرودگاه شهید صدوقی یزد – ویکی پدیا ↩︎
16. راه آهن یزد – منبع ↩︎
17. سهم هر استان از تولید ناخالص هر استان – فردای اقتصاد  ↩︎
18. رتبه استان در بحث کشاورزی – مرکز خدمات سرمایه گذاری استان یزد ↩︎
19. صنایع کاشی و سرامیک – ایرنا ↩︎
20. رتبه استان در نساجی – ایرنا ↩︎
21. رتبه یزد در تولید فولاد – ایرنا ↩︎
22. رکود و گرانی در بازار مسکن یزد؛ چالش‌ها و راهکارها – خبرگزاری تسنیم ↩︎
23. بزرگترین چالش‌های استان یزد تامین مالی پروژه‌های نیمه تمام است – اقتصاد آنلاین ↩︎
24. حاشیه نشینی، چالش اصلی بخش مرکزی یزد – ایرنا ↩︎
25. سرمایه گذاری در بافت تاریخی – منبع ↩︎
26. چالش های پروژه های نهضت ملی – ایرنا ↩︎
27. ۱۸۰ پروژه کلان در طرح یزد نوین اجرا می‌شود – تسنیم ↩︎
28. پیش‌ بینی اعتبار ۷۰۰ میلیاردی جهت پروژه‌ های حوزه راه استان یزد – تین نیوز ↩︎
29. اینفوگرافی اقدامات سه ماهه در پروژه های حوزه مسکن استان یزد –وزارت کشور ↩︎
30. چشم انداز استان یزد در افق ۱۴۲۴ مشخص شد – خبرگزاری صدا و سیما ↩︎
31. سند چشم انداز اجتماعی و فرهنگی استان یزد – موسسه تحقیقات جمعیت کشور ↩︎
32. مرکز خدمات سرمایه گذاری استان ↩︎

مطالعه بیشتر :

• سیاره مریخ: از اسرار زمین‌شناختی تا افق‌های سکونت انسانی
• مریخ و معمای حیات: زیست‌پذیری، اما خالی از زندگی!
• ماهواره استارلینک: اینترنت ماهواره‌ای، در دسترس همه مردم دنیا
• ثبت نام و ورود به سامانه ثبت ملک + آموزش تصویری
• استان کرمان؛ پهناورترین استان ایران
• استان سمنان؛ دارالمرحمت ایران
• استان بوشهر : پایتخت انرژی ایران
• استان گلستان؛ نگین سبز ایران با تمدنی کهن
• استان مازندران؛ رگ سبز ایران، قلب تپنده گردشگری و تجارت
• ورود به سامانه ثبت ادعا + آموزش (راهنمای دریافت سند رسمی برای املاک فاقد سند)