استان همدان: هگمتانه، مهد تاریخ و فرهنگ ایران

معرفی کلی استان

تاریخچه مختصر استان همدان

استان همدان یکی از کهن ترین مناطق ایران است که تاریخ آن به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش بازمی گردد. این منطقه در دوران مادها با نام «هگمتانه» شناخته می شد و به عنوان نخستین پایتخت شاهنشاهی ایران انتخاب شد. دیاکو، بنیان گذار سلسله ماد، این شهر را به عنوان مرکز حکومت خود برگزید.

پس از مادها، همدان در دوره های هخامنشی، اشکانی و ساسانی نیز اهمیت خود را حفظ کرد و به عنوان پایتخت تابستانی شاهان مورد استفاده قرار می گرفت. کتیبه های گنج نامه، واقع در نزدیکی همدان، از دوران هخامنشی به جا مانده و نشان دهنده قدمت تاریخی این منطقه است.

در دوره اسلامی، همدان همچنان به عنوان یکی از مراکز مهم علمی و فرهنگی شناخته می شد. آرامگاه بوعلی سینا، فیلسوف و پزشک بزرگ ایرانی، در این شهر قرار دارد و نشان دهنده اهمیت علمی همدان در تاریخ ایران است.

همدان در طول تاریخ خود بارها مورد هجوم و ویرانی قرار گرفته است؛ از جمله توسط اسکندر مقدونی، اعراب و مغول ها. با این حال، این شهر همواره بازسازی شده و به حیات فرهنگی و تاریخی خود ادامه داده است.

موقعیت جغرافیایی و همسایگان استان همدان

استان همدان در غرب ایران قرار دارد و از شمال به استان قزوین و زنجان، از جنوب به استان لرستان، از شرق به استان مرکزی و از غرب به استان های کرمانشاه و کردستان محدود می شود. همدان در فاصله حدود ۳۲۰ کیلومتری تهران قرار گرفته و به شهرهای مهمی مانند کرمانشاه، سنندج و اراک نیز دسترسی مناسبی دارد.

تقسیم بندی شهری، حومه و روستایی

استان همدان دارای 10 شهرستان، 26 بخش، 33 شهر و 75 دهستان است.

*نکته: در تاریخ ۱۶ خرداد ۱۴۰۳، هیئت وزیران تصویب کرد که روستای علی آباد دمق در شهرستان ملایر هم به شهر تبدیل شود.

ردیف	شهر	شهرستان
1	اسدآباد	اسدآباد
2	آجین
3	بهار	بهار
4	لالجین
5	صالح آباد
6	مهاجران
7	تویسرکان	تویسرکان
8	سرکان
9	فرسفج
10	شاهنجرین	درگزین
11	کرفس
12	قروه درگزین
13	رزن	رزن
14	دمق
15	فامنین	فامنین
16	کبودراهنگ	کبودراهنگ
17	شیرین‌سو
18	‌ گل‌تپه
19	ملایر	ملایر
20	ازندریان
21	اسلام آباد
22	سامن
23	اسلام‌شهر آق‌گل
24	جوکار
25	زنگنه
26	نهاوند	نهاوند
27	گیان
28	فیروزان
29	برزول
30	همدان	همدان
31	مریانج
32	جورقان
33	قهاوند

ویژگی های طبیعی

کوه ها: استان همدان دارای کوه های بلند و رشته کوه هایی همچون کوه الوند است که یکی از نمادهای طبیعی این استان به شمار می رود.

دشت ها: همدان دارای دشت های وسیعی است که رزن یکی از دشت های مهم استان همدان است و در بخش شمالی شهرستان رزن قرار دارد. این دشت به دلیل منابع آبی مناسب و زمین های حاصلخیز، برای کشاورزی اهمیت زیادی دارد.

رودخانه ها: رودخانه هایی مانند رودخانه گاماسیاب و رودخانه قره چای از مهم ترین منابع آبی استان هستند که برای کشاورزی و تامین آب شرب استفاده می شوند.

دریاچه ها: استان همدان دارای دریاچه سد اکباتان است که علاوه بر تامین آب برای مصرف داخلی، از نظر گردشگری نیز اهمیت دارد.

آب و هوا

اقلیم استان همدا‌ن تحت تأثیر سه نوع توده هوای مختلف قرار دارد که هر کدام در فصول مختلف سال تأثیرات متفاوتی بر وضعیت آب و هوای استان دارند:

1. توده های شمالی: این توده هوا در ماه های سرد سال از عرض های شمالی کشور حرکت کرده و ا‌ستان همدان را تحت تأثیر قرار می دهد. نتیجه این تأثیر کاهش دما و افزایش بارندگی به صورت برف است.
2. توده های جنوبی: این توده هوا در ماه های گرم سال از عرض های جنوبی کشور حرکت کرده و استا‌ن همد‌ان را تحت تأثیر قرار می دهد. این توده موجب افزایش دما و کاهش یا قطع بارندگی می شود.
3. توده های غربی: این توده ها در ماه های مرطوب سال (آبان تا خرداد) از غرب، جنوب غرب و شمال غرب وارد کشور شده و موجب افزایش نسبی دما و بارندگی در سطح استان می شوند.

معادن مهم استان همدان

یاقوت کبود: استا‌‌ن همد‌ان تنها دارنده معادن یاقوت کبود در کشور است که این معادن در جنوب شهرستان همدان واقع شده اند.

معادن سنگ های تزئینی: استان همدان غنی ترین و استثنائی ترین سنگ های تزئینی ایران را دارد که در دو نوع گرانیت تیره مانند گابرو و گرانیت خاکستری یافت می شوند.

معادن سنگ آهن: استان همدان دارای معادن مهم سنگ آهن مانند باباعلی، همه کسی و چنار است که نقش مهمی در تأمین مواد اولیه صنایع فولاد و توسعه اقتصادی منطقه دارد.

معرفی افراد مشهور و تاثیر گذار استان همدان

باباطاهر عریان: شاعر و عارف نامدار قرن پنجم، سراینده دوبیتی‌های معروف

ابوعلی سینا: همه چیز دان و دانشمند و پزشک برجسته ایرانی، نویسنده کتاب “قانون در طب”

خواجه رشید الدین فضل الله همدانی: وزیر و مورخ دوره ایلخانی، بنیان‌گذار ربع رشیدی

ابوالحسن بنی صدر: نخستین رئیس‌جمهور ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷

حسین معصومی همدانی: پژوهشگر و نویسنده در زمینه تاریخ علم و فلسفه

هانیه توسلی: بازیگر سینما و تلویزیون ایران

بهرام افشاری: بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون، معروف به نقش بهتاش در سریال “پایتخت”

سید کاظم حسینی متخلص به داور همدانی: شاعر و ادیب معاصر ایرانی

موسیقی محلی استان همدان

در شهرستان های شمالی استان که بیشتر اقوام آذری هستند، موسیقی ترکی رایج است. این موسیقی با سازهایی همچون چگور (یا چؤگؤر)، بالابان، کمانچه، تار، دهل و سرنا اجرا می شود.

اقوام لر و لک نيز رقص و موسيقى خود را دارند که کم و بيش به موسيقى و رقص کردها شبيه است. منبع

فیلم مستند

برای تماشای مستندهای متعدد و آشنایی بیشتر با استان همد‌ان، کافیست بر روی لینک زیر کلیک کنید.

تماشای مستند

جمعیت و ویژگی های اجتماعی استان همدان

بر اساس آخرین اطلاعات سایت آمار در سال ۱۴۰۰، جمعیت استان همدان حدود ۱.۸ میلیون نفر است که از این تعداد، ۱.۲ میلیون نفر در مناطق شهری و ۰.۶ میلیون نفر در مناطق روستایی سکونت دارند.

ویژگی های قومی و فرهنگی

استان همدا‌ن ترکیبی از اقوام فارسی زبان، ترک، لر، کرد و لک است که هر یک با زبان، آداب و رسوم خاص خود در نقاط مختلف استان زندگی می کنند.

زبان ها و گویش های رایج استان

استان همد‌ان دارای تنوع زبانی است که شامل فارسی با گویش همدانی در مرکز استان، ترکی آذربایجانی در شهرستان های شمالی، لری و لکی در ملایر و نهاوند، کردی در مناطق غربی و ارمنی در میان اقلیت ارمنی استان می شود.

روند مهاجرت به استان و از آن

این استان در سال های اخیر با روند مهاجرت منفی مواجه بوده است. بر اساس آمارها، از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷، بیش از ۱۳۰ هزار نفر از استان همدان مهاجرت کرده اند. با توجه به روند مهاجرت از استان، می توان نتیجه گرفت که استان همدا‌ن به عنوان یک استان مهاجرفرست شناخته می شود. منبع

جاذبه های گردشگری و فرهنگی استان همدان

آثار تاریخی و فرهنگی

تپه هگمتانه
این تپه باستانی، بقایای شهر باستانی هگمتانه است که در دوره های مختلف تاریخی، از جمله مادها و هخامنشیان، پایتخت ایران بوده است. آثار کشف شده در این تپه، اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ کهن همدان ارائه می دهند.

گنجنامه
این مجموعه شامل سنگ نوشته های هخامنشی است که در دامنه کوه الوند قرار دارند. این سنگ نوشته ها به سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی نوشته شده اند و از جمله مهم ترین آثار باستانی همدان به شمار می روند.

آرامگاه بوعلی سینا
این آرامگاه در میدان بوعلی همدان واقع شده و یادبود حکیم بزرگ ایرانی، بوعلی سینا است. ساختمان آرامگاه با طراحی زیبا و محوطه ای دلنشین، مکانی مناسب برای بازدیدکنندگان است.

غار علیصدر
این غار باستانی در شهرستان کبودرآهنگ واقع شده و به عنوان یکی از بزرگ ترین غارهای آبی جهان شناخته می شود. غار علیصدر با تالارها و دریاچه های زیرزمینی خود، مقصدی محبوب برای گردشگران است.

جاذبه های طبیعی

استان همدان با جاذبه های طبیعی بی نظیر خود، شامل تالاب آبشینه با مناظر زیبا و اکوسیستم غنی، سراب گاماسیاب با آب زلال و مناظر طبیعی، دریاچه سد اکباتان با چشم اندازهای دلنشین، دشت میشان با هوای کوهستانی، تپه عباس آباد با منظره ای زیبا از دره و شهر همدان، تخت نادر به عنوان یک بنای تاریخی طبیعی و دره مرادبیگ با زیبایی های خاص خود است که تجربه ای فراموش نشدنی برای گردشگران فراهم می کنند.

فرهنگ و هنر استان

استان همدان با تاریخ و فرهنگی غنی، به عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی و هنری کشور شناخته می شود. این استان با داشتن اقوام مختلفی مانند فارس ها، ترک ها، لرها و کردها، تنوع فرهنگی و هنری بالایی دارد که در آداب و رسوم، زبان ها و گویش ها، موسیقی، صنایع دستی و هنرهای تجسمی نمایان است.

صنایع دستی استان همدان:

استان همدان با صنایع دستی متنوعی چون سفال و سرامیک، صنایع چوبی (منبت کاری و خراطی)، قالی بافی با طرح های خاص، چرم سازی (کیف و کفش های چرمی با کیفیت بالا) و گلیم بافی شهرت دارد. این صنایع نه تنها نشان دهنده هنر اصیل همدانی ها هستند بلکه به عنوان سوغاتی های ارزشمند از استان همدا‌ن شناخته می شوند.

گردشگری

استان همدان دارای هتل های متنوعی مانند هتل باباطاهر و هتل پارسیان بوعلی است. از بهترین رستوران های استان می توان به رستوران پارسه و رستوران داریوش گنجنامه اشاره کرد که با منوهای متنوع و فضای دلنشین، تجربه ای عالی از غذا خوردن را برای گردشگران به ارمغان می آورند.

استان همد‌ان دارای مراکز خرید متنوعی مانند بازار همدان با معماری سنتی برای خرید سوغاتی و صنایع دستی، مرکز خرید الماس با برندهای معتبر و امکانات مدرن، و بازار سنتی همدان برای خرید سوغاتی های محلی با قیمت های مناسب است.

حمل و نقل و زیرساخت های استان همدان

سیستم اتوبوس رانی برون شهری

سیستم اتوبوس رانی برون شهری استان به طور منظم و گسترده به سایر نقاط کشور متصل است. از بسیاری از شهرهای ایران می توان به راحتی به همدان سفر کرد. این استان در مسیر کریدور غرب کشور قرار دارد و تمامی اتوبوس هایی که از تهران به شهرهای غربی و مرکزی عازم هستند، از همدان عبور می کنند. همچنین، از پایانه های مختلف همدا‌ن اتوبوس هایی به مقاصدی مانند تهران، اصفهان، تبریز و سایر شهرهای بزرگ کشور در ساعات مختلف شبانه روز فعال هستند، که این امر سفر به همدان و برعکس را تسهیل می کند.

راه آهن استان همدان

تهران: مسیر همدان به تهران حدود ۵ ساعت طول می کشد و از ایستگاه های ساوه، اسلامشهر و تپه سفید عبور می کند.

مشهد: سفر از همدان به مشهد با قطار حدود ۱۲ تا ۱۵ ساعت زمان می برد و از ایستگاه های ملایر، اراک، قم و شاهرود عبور می کند.

سنندج: این مسیر یکی از خطوط جدیدتر است که در حال توسعه است و مدت زمان سفر در این مسیر حدود ۳ تا ۴ ساعت تخمین زده می شود.

فرودگاه های استان

فرودگاه همدان در حال حاضر تنها به سه مقصد داخلی تهران، مشهد و کیش پرواز دارد. این پروازها به طور منظم و در برخی موارد فصلی از فرودگاه همدان انجام می شوند.

اقتصادی و صنایع اصلی استان همدان

وضعیت اقتصادی کلی استان

استان همدا‌ن با برخورداری از منابع طبیعی در بخش های مختلف اقتصادی فعالیت دارد. بر اساس آمار حساب های منطقه ای سال ۱۴۰۰ مرکز آمار ایران، این استان با سهم 1.3 درصدی از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور، در رتبه بیست و یکم استان های ایران قرار دارد. بخش های مختلف اقتصادی استان به شرح زیر توزیع شده اند:

خدمات: بخش خدمات در استان با سهم 63 درصدی از تولید ناخالص داخلی، شامل خدمات گردشگری، آموزش، بهداشت، حمل ونقل و بانکداری است. این بخش در سال های اخیر رشد چشمگیری داشته و نقش مهمی در توسعه اقتصادی استان ایفا می کند.

کشاورزی: استان همدان با سهم 18 درصدی از تولید ناخالص داخلی، شامل تولید محصولات زراعی و باغی مانند گندم، سیب زمینی و میوه ها است. این بخش به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصادی استان، نقش بسزایی در اشتغال و توسعه اقتصادی دارد.

صنعت و معدن: با سهم 14 درصدی از تولید ناخالص داخلی، شامل صنایع مختلفی مانند تولید مصالح ساختمانی، صنایع فلزی و معادن سنگ آهن، گچ و سرب و روی است. این بخش نقش مهمی در اشتغال زایی و توسعه اقتصادی استان ایفا می کند.

ساختمان: با سهم 5 درصدی از تولید ناخالص داخلی، شامل ساخت و سازهای مسکونی، تجاری و زیرساختی است. این بخش از طریق پروژه های عمرانی و ساخت وساز، به ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی در استان کمک می کند.

صنایع و تولیدات اصلی استان

کشاورزی

محصولات زراعی اصلی: گندم ، سیب زمینی، انواع علوفه، سیر، جو و حبوبات

محصولات باغی اصلی: انگور، گردو، سیب، شلیل، هلو، آلو، زردآلو، بادام و…

دامپروری: بخش دام، طیور و شیلات استان همدان با داشتن واحدهای دامپروری، پرورش طیور و زنبور عسل، از قطب های مهم این صنعت در کشور است. همچنین، با تولید ماهی های سردآبی و گرم آبی، تخم چشم زده قزل آلا و ماهیان زینتی، در زمینه آبزی پروری نیز پیشرو است. نهاوند به عنوان شهر آبزی پروری کشور شناخته می شود. منبع

صنعت و معدن

صنایع بزرگ: پتروشیمی ابن سینا همدان، ذوب آهن آلیاژی ملایر، کارخانه فولاد راد همدان، کیهان صنعت کاسپین و…

معادن: سنگ آهن، آهن و یاقوت کبود

خدمات

گردشگری: هتل ها، رستوران ها، مراکز تفریحی و گردشگری، اماکن تاریخی

آموزشی: دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشگاه علوم پزشکی همدا‌ن، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان و ملایر و نهاوند، دانشکده فنی و حرفه ای شهید جباریان

بهداشت: بیمارستان های دولتی و خصوصی، مراکز درمانی پیشرفته

حمل ونقل: فرودگاه بین المللی، شبکه حمل ونقل ریلی و جاده ای

بازار املاک و مستغلات استان همدان

در استان همد‌ان، شهرهایی مانند ملایر، نهاوند و تویسرکان پس از مرکز استان، به عنوان شهرهای پرتقاضا شناخته می شوند.

سطح قیمت ها

شهر همدان

میانگین قیمت خرید آپارتمان در مناطق گران قیمت: حدود 60 الی 70 میلیون هر متر مربع.

مناطق میانی شهر: حدود 40 الی 60 میلیون هر متر مربع

مناطق پایین شهر: حدود 10 الی 40 میلیون هر متر مربع

شهر ملایر

قیمت خرید ملک معمولاً 20 تا 40 میلیون تومان به ازای هر متر مربع است.

شهر نهاوند

قیمت خرید ملک معمولاً 20 تا 30 میلیون تومان به ازای هر متر مربع است.

شهر تویسرکان

قیمت خرید ملک معمولاً 15 تا 25 میلیون تومان به ازای هر متر مربع است.

چالش ها و فرصت ها در املاک و مستغلات استان همدان

چالش ها

بحران آب: کمبود منابع آبی یکی از مهم ترین مشکلات استان همد‌ان است که می تواند توسعه ساخت وساز و جذب سرمایه گذاری را تحت تأثیر قرار دهد. منبع

مشکلات اقتصادی و بیکاری: نرخ بالای بیکاری و مسائل اقتصادی می تواند تقاضا برای مسکن را کاهش داده و بر بازار املاک تأثیر منفی بگذارد. منبع

کیفیت زمین های موجود: برخی زمین های موجود در شهر همد‌ان از نظر محیطی و اجتماعی کیفیت مطلوبی ندارند که می تواند مانعی برای توسعه مسکن باشد.

ساخت وساز سنتی: استفاده از روش های سنتی در ساخت و ساز دیگر پاسخگوی نیازهای کنونی نیست و نیاز به صنعتی سازی و استفاده از فناوری های نوین احساس می شود. منبع

تأثیر شرایط آب وهوایی: اقلیم سرد همدا‌ن نیازمند طراحی های خاص در ساخت وساز است تا با شرایط آب وهوایی منطقه سازگار باشد.

فرصت ها

پتانسیل توسعه شهری: با برنامه ریزی مناسب و استفاده از فناوری های نوین، امکان توسعه مسکن و بهبود زیرساخت ها در استان وجود دارد.

توجه به معماری سنتی: با بهره گیری از معماری سنتی و تطبیق آن با نیازهای مدرن، می توان به ساخت وسازهایی متناسب با اقلیم و فرهنگ منطقه دست یافت. منبع

شناسایی فرصت های سرمایه گذاری: در سال جاری، ۱۱۹ فرصت سرمایه گذاری در استان شناسایی شده است که نشان دهنده پتانسیل بالای این منطقه برای جذب سرمایه گذاران است. منبع

حمایت از سرمایه گذاران: استاندار همدان بر ایجاد فرصت های سرمایه گذاری و صدور مجوزهای بی نام تأکید دارد تا فرآیند سرمایه گذاری برای علاقه مندان تسهیل شود. منبع

پروژه های توسعه ای و سرمایه گذاری استان همدان

پروژه های بزرگ: بیش از ۳۰ پروژه بزرگ در استان در حال اجراست که با تکمیل آن ها، چشم انداز روشنی برای توسعه استان متصور است. منبع

پروژه های عمرانی و آموزشی: ۱۹ پروژه عمرانی و آموزشی شامل احداث و تکمیل مدارس، سالن های ورزشی و زمین های چمن مصنوعی در مناطق مختلف استان به بهره برداری رسیده است. منبع

توسعه راه ها: ۱۳۰ کیلومتر پروژه راه سازی در استان در دست اجراست که به بهبود زیرساخت های حمل ونقل کمک می کند. منبع

نتیجه گیری و چشم انداز آینده استان همدان

چشم انداز آینده استان

اقتصادی: با تدوین سند تحول و پیشرفت استان با چشم انداز ۱۲ ساله تا سال ۱۴۱۵، همد‌ان به دنبال بهره برداری بهینه از ظرفیت های خود است. منبع

همکاری شهرداری همد‌ان و دانشگاه بوعلی سینا، چشم انداز بیست ساله ای برای شهر همدان تصویب شده که بر توسعه پایدار شهری و بهبود کیفیت زندگی شهروندان متمرکز است. منبع

فرصت های سرمایه گذاری در بخش املاک و مستغلات

شناسایی املاک مازاد: مدیرکل امور اقتصادی و دارایی استان همدان اعلام کرده است که ۲۲۸ مورد املاک مازاد در استان شناسایی شده است. این املاک می توانند فرصت های مناسبی برای سرمایه گذاری در حوزه املاک و مستغلات فراهم کنند. منبع

پروژه های مسکونی جدید: با اجرای پروژه هایی نظیر شهرک مسکونی سبز همدان و جذب سرمایه گذاری های خارجی در حوزه مسکن، فرصت های جدیدی برای سرمایه گذاری در بخش املاک و مستغلات استان ایجاد شده است. منبع

پیشنهادهایی برای سرمایه گذاران در بازار املاک

مسکونی: با توجه به قیمت های مناسب و رشد بازار مسکن، سرمایه گذاری در ساخت و خرید واحدهای مسکونی می تواند سودآور باشد.

تجاری: با توسعه اقتصادی استان، نیاز به فضاهای تجاری افزایش یافته است؛ بنابراین، سرمایه گذاری در این بخش می تواند بازدهی مناسبی داشته باشد.

کشاورزی: با توجه به ظرفیت های کشاورزی استان، سرمایه گذاری در زمین های کشاورزی و توسعه واحدهای مرتبط می تواند فرصت های مطلوبی را ارائه دهد.

نتیجه گیری کلی درباره استان همدان

استان همد‌ان با پیشینه ای غنی، ظرفیت های اقتصادی گسترده و موقعیت استراتژیک، یکی از استان های مهم کشور محسوب می شود. این استان با وجود منابع طبیعی، صنایع پویا، کشاورزی فعال و جاذبه های گردشگری متنوع، پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه دارد. همچنین، برنامه های توسعه ای در حوزه های علمی، فناوری و زیرساختی، زمینه را برای پیشرفت بیشتر استان فراهم کرده است. با سرمایه گذاری در بخش های کلیدی مانند گردشگری، کشاورزی و صنایع دانش بنیان، این استان می تواند نقش مؤثرتری در اقتصاد ملی ایفا کند و به یکی از قطب های مهم توسعه در کشور تبدیل شود.

منابع

بجز منابعی که در متن ذکر شد از این منابع استفاده شد:

مرکز آمار ایران

ویکی پدیا

ویستا

علی بابا