- نویسنده: دانیال بقایی
- زمان انتشار: شنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۴
- آخرین به‌روزرسانی: پنجشنبه ۲۰ شهریور ۱۴۰۴
- دسته‌بندی: راهنمای مشاغل
مقدمه
معماری ایران در طول تاریخ همواره جلوه‌ای از هنر، خلاقیت و هویت فرهنگی این سرزمین بوده است. در عصر معاصر نیز معماران بزرگی ظهور کرده‌اند که با آثار برجسته خود نه تنها سیمای شهرهای ایران را دگرگون کرده‌اند، بلکه در سطح جهانی نیز افتخارات فراوانی کسب کرده‌اند. در این مقاله شما را با 22 نفر از برترین و پرافتخارترین معماران ایرانی معاصر آشنا می‌کنیم و نگاهی خواهیم داشت به مهم‌ترین آثار آن‌ها که هرکدام بخشی از هویت معماری امروز ایران را شکل داده‌اند.
1.داریوش بوربور (Dariush Borbor)
داریوش بوربور (زاده ۷ اردیبهشت ۱۳۱۳، تهران) از برجسته‌ترین معماران، شهرسازان و طراحان معاصر ایران است که آثار و فعالیت‌های او نقش تعیین کننده‌ای در شکل‌گیری معماری و شهرسازی نوین کشور داشته است. او علاوه بر معماری، در حوزه‌های نقاشی، مجسمه‌سازی، پژوهش‌های ایران‌شناسی و نگارش علمی نیز فعال بوده و به عنوان یکی از چهره‌های چندوجهی معماری ایران شناخته می‌شود.
بوربور پس از گذراندن دوران کودکی در ایران، در سیزده سالگی برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت و پس از دریافت دیپلم عمومی از دانشگاه کمبریج (۱۳۳۱)، در دانشگاه لیورپول موفق به اخذ لیسانس معماری (۱۳۳۷) و فوق لیسانس شهرسازی (۱۳۳۸) شد. او سپس در دانشگاه ژنو زیر نظر اوژن بودوئن، معمار فرانسوی نامدار، دکترای معماری مناطق گرم و خشک را دریافت کرد (۱۳۴۰).
در سال ۱۳۴۳ «مهندسین مشاور بوربور» را تأسیس نمود و خیلی زود سبک نوگرایانه‌اش توجه محافل معماری بین‌المللی را جلب کرد. منتقدانی همچون آنتونی کرافت او را «پیشگام معماری مدرن ایران» خواندند و میشل راگون او را «معمار در جستجوی سبک معماری مدرن ایرانی» توصیف کرد. فعالیت‌های بوربور محدود به معماری نبود؛ او در تأسیس «شورای عالی شهرسازی ایران» در سال ۱۳۴۵ نقش بنیادین داشت و به عنوان آغازگر شهرسازی نوین ایران شناخته می‌شود. همچنین با بنیان‌گذاری «مؤسسه Sphere Iran» در سال 1355 و «پژوهشگاه و کتابخانه مطالعات ایران شناسی» در سال ۱۳۶۱، نقش مهمی در پیوند معماری و پژوهش‌های فرهنگی ایفا کرد.
او در طول فعالیت حرفه‌ای خود جوایز بین‌المللی متعددی کسب کرد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «جایزه مرکور طلایی»ایتالیا،در سال ۱۳۵۴، «پنجاه معمار برجسته جهان»بلگراد، در سال ۱۳۶۷ و جوایز ملی همچون تقدیر برای طراحی و اجرای بازار رضا در مشهد اشاره کرد. به پاس این فعالیت‌ها، بسیاری او را «پدر شهرسازی نوین ایران» نامیده‌اند.
آثار برجسته داریوش بوربور
معماری
- ۱۳۴۶: مرکز ورزشی و تفریحی قصر یخ تهران
- ۱۳۵۰: نماد شهر مشهد (تخریب در سال ۱۳۸۶)
- ۱۳۵۵: موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد
طرح‌های جامع شهری و منطقه‌ای
- ۱۳۴۳–۱۳۴۶: طرح جامع منطقه نوشهر–چالوس
- ۱۳۴۴–۱۳۴۵: طرح جامع سراسری کرانه بحر خزر
- ۱۳۴۹–۱۳۵۳: طرح جامع منطقه آبادان–خرمشهر
طرح‌های شهرسازی، فضای سبز و محیط زیست
- ۱۳۴۷: طرح نوسازی اطراف حرم مطهر امام رضا (ع)
- ۱۳۴۷: طرح نوسازی شهر زلزله زده کاخک (با همکاری دفتر فنی وزارت کشور)
- ۱۳۵۶: مرکز تجاری بازار رضا مشهد
- ۱۳۵۷: پیشنهاد تدوین طرح جامع محیط زیست منسجم ایران
2.کامران دیبا (Kamran Diba)
کامران طباطبایی دیبا (زاده ۱۴ اسفند ۱۳۱۵) معمار، شهرساز، نقاش و از چهره‌های برجسته معماری مدرن ایران است. او از خانواده طباطبایی‌ها که خانواده‌ای درباری و فرهنگی بودند، برخاست و تحصیلات معماری خود را در دانشگاه هاوارد واشینگتن آغاز و در سال ۱۳۴۳ به پایان رساند. دیبا همچنین یک سال تحصیلات تکمیلی در رشته جامعه‌شناسی گذراند. او پس از بازگشت به ایران، محیط فرهنگی کشور را برای ایده‌های نوگرایانه خود محدود یافت، اما به فعالیت در بخش دولتی و پروژه‌های شهری و فرهنگی ادامه داد.
آثار برجسته کامران دیبا
- موزه هنرهای معاصر تهران
- فرهنگ سرای نیاوران
- فرهنگسرای دانشجو
- پارک شفق
- مسجد موزه فرش ایران
- مسجد دانشگاه جندی شاپور
- دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی
- منزل مسکونی پرویز تناولی
- شهر جدید شوشتر
3.حسین امانت (Hossein Amanat)
حسین امانت (زاده ۲۸ شهریور ۱۳۲۱) از جمله معماران مشهور ایرانی مقیم کانادا است و به عنوان طراح برج آزادی در تهران شناخته می‌شود، برجی که به نماد پایتخت و نشانی از «دروازه تمدن بزرگ» تبدیل شده است. او در خانواده‌ای بهایی به دنیا آمد و تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به پایان رساند و شاگرد حیدر غیایی و هوشنگ سیحون بود.
امانت پس از فارغ التحصیلی، با حضور در مسابقه طراحی برج شهیاد آریامهر (برج آزادی امروزی) توانست مقام نخست را کسب کند و با این پروژه به شهرت رسید. وی همچنین در طراحی دانشگاه صنعتی شریف و ساختمان‌های متعدد دیگر در ایران و جهان فعالیت داشته است و پروژه‌هایی مانند موزه پاسارگاد و سفارت ایران در پکن را نیز طراحی کرده است.
آثار برجسته حسین امانت
- برج آزادی تهران
- ساختمان ابن سینا در دانشگاه صنعتی شریف تهران
- دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
- ساختمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تهران
- ساختمان سفارت ایران در پکن، چین
- مرکز بهاییان در ایالت های ویرجینیا و تگزاس، آمریکا
- ساختمان مقر بیت العدل اعظم و ساختمان‌های اطراف آن، حیفا
- محفظه آثار بهایی و دارالتبلیغ بین‌المللی، حیفا
- مشرق الاذکار، ساموآ
- مرکز آموزش بین المللی بهاییت، حیفا
- کتابخانه مرکزی دانشگاه سیچوآن، پکن
- ساختمان مرکزی رادیو و تلویزیون، پکن
- یادمان ملی هولوکاست اتاوا، کانادا
4.هوشنگ سیحون (Hooshang Seyhoun)
هوشنگ سیحون معمار، نقاش، تندیس‌ساز و استاد دانشگاه، در 31 مرداد 1299 متولد شد و 5 خرداد 1393 در گذشت. وی استاد معماری و رئیس پیشین پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران به شمار می‌آمد و به «مرد بناهای ماندگار» مشهور بود. سیحون برنده جایزه بیتا در سال ۲۰۱۲ شد و در طراحی آرامگاه‌های بزرگ ایران همچون بوعلی سینا، خیام، نادرشاه، فردوسی و کمال الملک نقش آفرینی کرد.
سیحون در خانواده‌ای هنرمند و آشنا با موسیقی به دنیا آمد. پدربزرگ مادری او، میرزا عبدالله فراهانی، از پیشگامان موسیقی سنتی ایران بود و عموی مادری او، آقا حسینقلی، از برجستگان موسیقی سنتی ایران به شمار می‌رفت. وی تحصیلات معماری خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و سپس به دعوت آندره گدار برای ادامه تحصیل به پاریس رفت. در دانش سرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (بوزار) زیر نظر اوتلو زاوارونی آموزش دید و در سال ۱۹۴۹ دکترای هنر دریافت کرد.
وی پس از بازگشت به ایران، به مدت طولانی به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت و بین سال های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۷ ریاست دوره‌ای این دانشکده را برعهده داشت. سیحون در تأسیس رشته‌های شهرسازی، هنرهای نمایشی و موسیقی نقش داشت و توجه ویژه‌ای به فرهنگ و تاریخ ایران و تربیت دانشجویان با بازدید از بناهای تاریخی داشت.
سیحون در طول زندگی حرفه ای خود عضو شوراهای مهمی از جمله شورای ملی باستان شناسی، شورای عالی شهرسازی، کمیته بین‌المللی ایکوموس بود و مسئولیت بازسازی بناهای تاریخی ایران را برای بیش از ۱۵ سال بر عهده داشت. او بیش از دو دهه در ونکوور، کانادا زندگی کرد و شهروند افتخاری فرانسه نیز بود.
آثار برجسته هوشنگ سیحون
- آرامگاه بوعلی سینا، همدان (۱۳۳۰)
- آرامگاه خیام، نیشابور (۱۳۳۸)
- بازسازی و طراحی آرامگاه فردوسی، طوس (۱۳۴۷)
- آرامگاه نادرشاه، مشهد
- آرامگاه کمال الملک، نیشابور
- مقبره عباس میرزا و برخی دولتمردان قاجار
- ساختمان بانک سپه، میدان توپخانه تهران
- بنای موزه توس (۱۳۴۷)
- مرکز فرهنگی یزد
- آرامگاه احمد نی‌ریزی
5.حیدر غیایی (Heydar Ghiai)
حیدر قلی خان غیایی شاملو (زاده 30 مهر ۱۳۰۱) از برترین معماران ایرانی و استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران بود و یکی از پیشگامان معماری مدرن در ایران به شمار می‌رود. او از خانواده‌ای متمول و بانفوذ در تهران برخاست و تحصیلات معماری خود را در دانشگاه تهران آغاز کرد. پس از فارغ التحصیلی، برای تکمیل آموزش به مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار) رفت و در سال ۱۹۵۲ مدرک DPLG و جایزه Prix de Vienne را دریافت کرد.
پس از بازگشت به ایران، دفتر شخصی خود را تأسیس کرد و فعالیت حرفه‌ای گسترده‌ای در طراحی پروژه‌های مدرن و شاخص شهری آغاز نمود. حسین امانت و عبدالعزیز فرمانفرمائیان از شاگردان برجسته او بوده‌اند. پس از انقلاب ۱۳۵۷، ابتدا به فرانسه مهاجرت کرد و سپس دفتر معماری خود را در سانفرانسیسکو برقرار نمود. غیایی در ۱۵ شهریور ۱۳۶۴ در ویلای خانوادگی خود در آنتیب فرانسه درگذشت.
آثار برجسته حیدر غیایی
- مجلس سنا (با همکاری آندره بلوک و محسن فروغی) – بعد از انقلاب محل مجلس شورای اسلامی
- ایستگاه راه آهن مشهد
- ایستگاه راه آهن تبریز (با همکاری فرناند پویون)
- سینما مولن روژ
- سینما رادیو سیتی
- درایوین سینما تهرانپارس
- هتل استقلال تهران (هیلتون سابق)
- هتل کارلتون تهران
- هتل رویال رزیدانس
- کاخ فرح آباد
- بیمارستان مشهد و بیمارستان لویزان
- خانه فرهنگ ایران در پاریس
- خوابگاه دانشجویان در فرانسه (با همکاری محسن فروغی، کلود پاران، آندره بلوک و کامران سپهبدی)
6.عبدالعزیز فرمانفرمائیان (Abdolaziz Farmanfarmayan)
عبدالعزیز فرمانفرمائیان (زاده سال ۱۲۹۹) معمار معاصر ایرانی و استاد دانشگاه تهران بود. او از معماران مطرح ایران به شمار می‌رود و نقش کلیدی در طراحی و اجرای پروژه‌های شاخص ملی از جمله ورزشگاه آزادی، فرودگاه‌های مهرآباد و امام خمینی، و موزه فرش ایران داشته است. فرمانفرمائیان تحصیلات معماری خود را در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس به پایان رساند و پس از بازگشت به ایران، در کنار استادانی چون محسن فروغی و هوشنگ سیحون به تدریس و طراحی پرداخت.وی در 31 خرداد 1392 در گذشت.
آثار برجسته عبدالعزیز فرمانفرمائیان
- ورزشگاه آزادی و سالن‌های ورزشی مرتبط (بسکتبال و والیبال)
- فرودگاه مهرآباد و طرح اولیه فرودگاه امام خمینی
- موزه فرش ایران
- ساختمان‌های اداری و دولتی متعدد از جمله وزارت کشاورزی، وزارت کار، بانک اعتبارات ایران، پست و تلگراف و تلفن
- کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران و کاخ مادر سعدآباد
- مسجد دانشگاه تهران
- طرح ساختمان رآکتور اتمی دانشگاه تهران
- برج‌های دوقلو و برج‌های ونک پارک
- ساختمان بورس تهران
- پاویون ایران در اکسپو ۶۷ مونترال، کانادا
- دانشکده دامپزشکی
7.محسن فروغی (Mohsen Foroughi)
محسن فروغی (زاده ۲۴ اردیبهشت ۱۲۸۶ ) از برجسته‌ترین معماران معاصر ایران، استاد دانشگاه و رئیس پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود. او فرزند محمدعلی فروغی (ذکاءالملک)، ادیب و سیاستمدار مشهور ایران بود و مسیر علمی و حرفه‌ای خود را در حوزه معماری با تکیه بر دانش روز و شناخت عمیق از سنت‌های معماری ایرانی شکل داد.
فروغی تحصیلات معماری را در فرانسه گذراند و در سال ۱۳۱۶ از دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (École des Beaux-Arts) با مدرک درجه یک فارغ التحصیل شد. همان سال به ایران بازگشت و به عنوان یکی از نخستین معماران مدرن کشور به استخدام دولت درآمد. او به همراه آندره گدار، ماکسیم سیرو و رولان دوبرول از بنیان گذاران دانشکده معماری دانشگاه تهران بود و پس از آندره گدار به مدت ۹ سال ریاست دانشکده هنرهای زیبا را برعهده داشت.
اگرچه فروغی در سال ۱۳۴۲ به همراه حیدر غیایی به اتهام تخلفات در پروژه ساختمان مجلس سنا بازداشت شد، اما پس از مدتی تبرئه و حتی خود به عضویت مجلس سنا درآمد. در سال ۱۳۵۷ نیز در کابینه‌های جعفر شریف امامی و غلامرضا ازهاری به عنوان وزیر فرهنگ و وزیر علوم فعالیت کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ مدتی زندانی شد و پس از آزادی در سال ۱۳۶۱، در 14 مهر 1362 چشم از جهان فروبست.
سبک معماری فروغی تلفیقی از نگاه مدرن با بهره‌گیری از عناصر سنتی ایرانی بود. او به خوبی از ویژگی‌هایی چون ایوان، کاشی کاری و ریتم‌های معماری سنتی در کنار مصالح مدرن استفاده می‌کرد. این رویکرد به ویژه در ساختمان‌های بانک ملی ایران و برخی از پروژه‌های دانشگاهی او به وضوح دیده می‌شود. فروغی همچنین در طراحی فضاهای مسکونی، شیوه‌ای نوین ارائه داد و تقسیم بندی خانه‌ها را بر اساس کاربرد و عملکرد فضاها به جای الگوهای سنتی پیاده سازی کرد.
آثار برجسته محسن فروغی
- دانشکده حقوق دانشگاه تهران (با همکاری ماکسیم سیرو)
- ساختمان وزارت دارایی
- آرامگاه باباطاهر همدان
- آرامگاه سعدی (سعدیه) شیراز (با همکاری علی صادق)
- آرامگاه رضاشاه شهرری
- کاخ نیاوران
- شعب بانک ملی ایران در شیراز، اصفهان، تبریز و بازار تهران
8.وارطان هوانسیان (Vartan Hovhannisian)
وارطان هوانسیان (زاده ۱۸۹۶) معمار ارمنی تبار ایرانی بود که از مدافعان سرسخت معماری مدرن در ایران به شمار می‌آمد. او در تبریز متولد شد و از کودکی گرایش ویژه‌ای به هنر و طراحی داشت. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه در تبریز، به تهران مهاجرت کرد و در مدارس ارمنیان تدریس نمود.
در سال ۱۹۱۹ به پاریس رفت و ابتدا نقاشی خواند، اما پس از مدتی به توصیه اطرافیان به رشته معماری روی آورد. او در مدرسه معماری پاریس تحصیل کرد و در سال ۱۹۲۳ فارغ التحصیل شد. سپس در رشته شهرسازی همان مدرسه ادامه تحصیل داد و تجربه‌های گران بهایی در پروژه‌های بازسازی پس از جنگ جهانی اول زیر نظر معمار نامدار آنری سواژ کسب نمود. پس از حدود ۱۷ سال اقامت و فعالیت در اروپا، هوانسیان در سال ۱۹۳۵ به ایران بازگشت و فعالیت حرفه‌ای و فرهنگی گسترده‌ای آغاز کرد.
در ایران، وارطان در اداره ساختمان شهربانی استخدام شد و به طراحی و نظارت بر پروژه‌های مختلف شهری و ساختمانی پرداخت. او مسئولیت طراحی و تکمیل ساختمان‌های مهمی از جمله هتل‌ها، ساختمان‌های تجاری، مسکونی و سینماها را برعهده داشت و همزمان با فعالیت حرفه‌ای، نقش مؤثری در ارتقای فرهنگ معماری کشور داشت. وی انجمن آرشیتکت‌های ایرانی دیپلمه (۱۹۴۴) و نشریه آرشیتکت (۱۹۴۶) را تأسیس کرد که اولین نشریه تخصصی معماری در ایران محسوب می‌شود.
هوانسیان همچنین در تنظیم آیین نامه‌های ساختمانی، طراحی بانک‌ها و مراکز اداری، و اجرای پروژه‌های مهم شهری مشارکت داشت و تأثیر چشمگیری بر روند معماری مدرن ایران گذاشت.وی در سال 1982 در گذشت.
آثار برجسته وارطان هوانسیان
- هنرستان دختران
- هتل (مهمانخانه) دربند
- کاخ سعدآباد
- مهمانخانه ایستگاه راه آهن
- سینما دیانا
- مهمان پذیر لاله
- ساختمان جیپ
- هتل (مهمانخانه) فردوسی
- سینما متروپل
- خانه مسکونی واقع در خیابان طالقانی
- ساختمان تجاری-مسکونی اخوان
- مجموعه تجاری-مسکونی جامی
- دبیرستان حرفه ای نمازی (شیراز)
- ویلای شخصی وارطان هوانسیان (زعفرانیه)
- ساختمان بانک سپه، شعبه توپخانه تهران
- ساختمان بانک سپه، شعبه مرکزی اصفهان
- ساختمان بانک سپه، شعبه بازار
9.ایرج اعتصام (Iraj Etesam)
ایرج اعتصام (زاده ۱ بهمن ۱۳۰۹ در گرگان) از معماران معماران بزرگ ایرانی و معاصر بود که نام او با طراحی فضاهای شهری و پروژه‌های مهم معماری در ایران و خارج از کشور گره خورده است. او طراح پارک ملت تهران و پارک کوروش بود و به عنوان یکی از استادان پیش کسوت معماری و شهرسازی در ایران شناخته می‌شد.
اعتصام تحصیلات عالی خود را در ایتالیا ادامه داد و در سال ۱۳۳۹ موفق به اخذ دکترای معماری از دانشگاه فلورانس شد. او در عرصه‌های علمی و اجرایی حضور پررنگی داشت؛ از سال ۱۳۵۰ به عنوان کارشناس ارشد طرح ریزی منطقه‌ای سازمان ملل متحد فعالیت کرد و از سال ۱۳۵۲ نیز به عضویت کانون کارشناسان رسمی دادگستری درآمد. او علاوه بر تدریس در دانشگاه‌های ایران، سابقه تدریس و تحقیق در دانشگاه‌های معتبر آمریکا مانند برکلی و واشینگتن را نیز در کارنامه خود دارد.
اعتصام در طول فعالیت حرفه‌ای خود مسئولیت‌های علمی و اجرایی متعددی بر عهده داشت؛ از جمله دانشیاری در دانشگاه تهران و دانشگاه ملی ایران، ریاست دفتر فنی دانشکده هنرهای زیبا، مدیریت و بنیان‌گذاری «مهندسین مشاور امکو» و همکاری با مؤسسه بین‌المللی دوکسیادیس. او همچنین عضو فعال بسیاری از انجمن‌های بین‌المللی معماری و شهرسازی بود.
فعالیت‌های او تنها به طراحی و اجرای پروژه‌ها محدود نمی‌شد. اعتصام در حوزه تألیف و ترجمه نیز آثار ارزشمندی ارائه کرد. از جمله ترجمه های او می‌توان به ترجمه کتاب عقاب دو سر، از گذشته تا آینده اسکان بشر اثر کنستانتین دکسیادیس (۱۳۷۷) و ترجمه کتاب معماری اسلامی: فرم، عملکرد و معنی نوشته رابرت هیلن براند اشاره کرد. وی در 28 آذر 1401 در گذشت.
آثار برجسته ایرج اعتصام
- مجموعه شاه چراغ شیراز
- پردیس دانشگاه سیستان و بلوچستان
- پارک ملت تهران
- شهر جدید لتیان تهران
- مجموعه‌های گردشگری در محلات، سرعین اردبیل و لاهیجان
- طرح منطقه‌ای و توریستی کرانه‌های دریای خزر
- طرح جامع شهرهای شیراز، کازرون، زنجان، ساری و گرگان
- طرح اولیه مجموعه سن تروپه، جنوب فرانسه
- مجموعه‌های مسکونی و ویلایی در سیاتل، سن خوزه، سن فرانسیسکو و لس آنجلس (آمریکا)
- مجموعه هفت بلوک اداری در بل ویو، واشینگتن
- مجموعه ساختمانی حجاج در مدینه منوره، عربستان سعودی
- بازسازی محل اقامت نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل، نیویورک
10.پرویز مؤیدعهد (Parviz Moayed-Ahed)
سید پرویز مؤیدعهد (زاده ۱ اسفند ۱۳۰۸) از معماران برجسته ایرانی و استاد معماری دانشگاه تهران بود. او در تهران متولد شد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در ایران، برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. مؤیدعهد در دانشگاه بوزار پاریس رشته معماری و سپس در دانشگاه سوربن رشته شهرسازی را دنبال کرد.
در سال ۱۹۵۶ میلادی، وی موفق به دریافت درجه دکترای S.A.D.G با رتبه اول شد و جایزه و مدال لورآی (بهترین دیپلم معماری در سطح دانشگاه‌های فنی فرانسه) را دریافت کرد. همچنین در سال ۱۹۵۷ به پاس خدمات فرهنگی و ارائه بهترین پایان نامه، دکترای افتخاری معماری (A.A.PHD) از دانشگاه سوربن به او اعطا شد. در سال ۱۳۴۲ نیز از دانشکده سلطنتی انگلستان نشان درجه اول معماری را به پاس ارائه طرح‌های فرهنگی و معماری دریافت کرد.
مؤیدعهد در طول فعالیت حرفه‌ای خود پروژه‌های معماری و شهرسازی متعددی را در ایران و خارج از کشور طراحی و اجرا کرد و نقش مهمی در ارتقای معماری مدرن ایران ایفا نمود.وی در 8 بهمن 1394 در گذشت.
آثار برجسته پرویز مؤیدعهد
- طراحی مصلای امام خمینی، تهران
- معماری بخش اصلی آرامگاه سید روح الله خمینی
- طرح محوطه نمایشگاه بین‌المللی تهران
- طرح نمایشگاه بین‌المللی کشاورزی با همکاری مرکز نمایشگاه‌های بین‌المللی انگلستان
- طرح مرکز تحقیقات شیمی دارویی و دارویی ایران
- طراحی مدرسه سن لویی با همکاری پروفسور لوکنت (دانشگاه بوزار پاریس)
- طرح مرکز علمی مخابرات دانشگاه تهران با همکاری مرکز تحقیقات علمی فرانسه
- خاتم کاری تالار بزرگ ساختمان مجلس شورای ملی (میدان بهارستان، تهران)
- مرمت، بازسازی و تزئینات کاخ گلستان
- ساختمان اداری وزارت آموزش و پرورش
- یک مجتمع عظیم مسکونی در فرانسه
- اکستانسیون و خوابگاه دانشجویان مدرسه البرز
- نمای جنوبی ساختمان سازمان حج و زیارت
- معماری فرودگاه آبادان
- همکاری در تهیه طرح کلیسای جامع (کاتدرال) با گیوم ژیله
- همکاری در طراحی و اجرای شهرسازی حومه رم (۱۹۸۰)
- اداره آتلیه امور تزئیناتی و طراحی کتاب‌های کودکان
- ساختمان درمانگاه بیماری‌های قلب و عروق، سیرجان
- طرح‌های اجرا نشده از قبیل: دژ نبشته، آمفی تئاتر روباز برای ۲۰۰۰ نفر، فرهنگستان علوم (خیابان قوام السلطنه)
11.کریم طاهرزاده بهزاد (Karim Taherzadeh Behzad)
کریم طاهرزاده بهزاد (زاده ۱۲۶۷) معمار و مهندس ایرانی و از فعالان جنبش مشروطه در تبریز بود. او از نوجوانی به جنبش مشروطه پیوست و سپس عضو فرقه اجتماعیون عامیون (سوسیال دموکرات) و فداییان تبریز شد. پس از کشته شدن بسیاری از مشروطه خواهان، برای ادامه تحصیل در معماری به استانبول و سپس به آکادمی معماری برلین رفت.
طاهرزاده بهزاد در سال ۱۳۰۵ به ایران بازگشت و فعالیت حرفه‌ای خود را در حوزه معماری آغاز کرد. وی از پیشگامان مدرن‌سازی ساختمان‌ها و فضاهای عمومی در ایران به شمار می‌آید و با تألیف کتاب سرآمدان هنر، پژوهشی درباره هنر و معماری ایران ارائه داد. او در مرداد ۱۳۴۲ در تهران درگذشت و در امامزاده قاسم به خاک سپرده شد.
آثار برجسته کریم طاهرزاده بهزاد
- آرامگاه فردوسی (۱۳۰۷–۱۳۱۳)
- بیمارستان‌های قدیمی امام رضا (۱۳۰۸–۱۳۱۳)
- ساختمان اداری بیمارستان شاهرضا، مشهد (۱۳۰۸–۱۳۱۳)
- دبیرستان شاهرضا، مشهد (۱۳۱۰)
- تئاتر شیر و خورشید، مشهد (۱۳۰۸–۱۳۱۳)
- دانشگاه جنگ، تهران (۱۳۱۴)
- هنرستان راه آهن، تهران (۱۳۱۹–۱۳۲۰)
- ساختمان امور اداری راه آهن، تهران (۱۳۱۹–۱۳۲۵)
- ساختمان اداره پاسبانی راه آهن (۱۳۱۹)
- ایستگاه راه آهن سمنان (۱۳۱۷)
12.یوسف شریعت زاده (Yousef Shariat-Zadeh)
یوسف شریعت زاده (زاده ۱۳۰۹) معمار ایرانی و از پیشگامان معماری معاصر ایران بود. وی در تبریز متولد شد و تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و در سال ۱۳۴۲ فارغ التحصیل شد.
در سال ۱۳۳۷، شریعت زاده همراه با امیر نصرت منقح، «مؤسسه امیر نصرت منقح و یوسف شریعت زاده» را تأسیس کرد. این مؤسسه به سرعت به یکی از تیم های فنی برجسته معماری ایران تبدیل شد و پروژه‌های مهمی همچون بیمارستان ژاندارمری (نیروی انتظامی فعلی)، ساختمان مرکزی وزارت کار و تأمین اجتماعی تهران، بیمارستان ۳۰۰ تختخوابی اصفهان و واحدهای مسکونی شاخص را طراحی و اجرا نمود.
در سال ۱۳۵۰، دور تازه فعالیت‌های شریعت زاده با تأسیس «دفتر مهندسان مشاور بنیان» همراه با محسن میرحیدر آغاز شد. از پروژه‌های این دفتر می‌توان به مجتمع دانشگاه شهید باهنر کرمان، ساختمان‌های آموزشی دانشگاه علم و صنعت، ساختمان صنایع غذایی در نیشابور، ساختمان چاپ اسکناس بانک مرکزی، مجتمع صنعتی واگن پارس در اراک، مجتمع آپارتمانی کارشناسان مراکز صنعتی تبریز و مجتمع مسکونی تندیس در تهران اشاره کرد.
آخرین اثر او طراحی ساختمان کتابخانه ملی ایران بود. شریعت زاده در آثار خود از تقلید سبک‌های دیگر اجتناب می‌کرد و فرم و حجم بناها را بر اساس تحقیق، مطالعه و نیازهای دقیق فضا شکل می‌داد. او خود می گفت: «من فرم دهنده نیستم، فرم یابنده ام.» وی در سال 1380 درگذشت.
آثار برجسته یوسف شریعت زاده
- ساختمان‌های پردیس دانشگاه شهید باهنر کرمان
- ساختمان کتابخانه ملی ایران
- بیمارستان ژاندارمری (نیروی انتظامی فعلی)، تهران
- ساختمان مرکزی وزارت کار و تأمین اجتماعی، تهران
- بیمارستان ۳۰۰ تختخوابی اصفهان
- مجتمع صنعتی واگن پارس اراک
- مجتمع مسکونی تندیس، بزرگراه آفریقا، تهران
13.سیاوش تیموری (Siavash Teimouri)
سیاوش تیموری (زاده ۱ تیر ۱۳۱۶ در تهران) معمار ایرانی و از چهره‌های برجسته نسل دوم معماران نوین ایران است. او تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و برای ادامه تحصیل به پاریس رفت، جایی که دکترای معماری خود را از دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس در سال ۱۹۶۹ دریافت کرد. تیموری در اروپا با افراد مطرح آن دوره همکاری داشت و موفق شد جایزه انجمن معماران فرانسه را در سال ۱۹۶۷ کسب کند. او عضو جامعه معماران فرانسه و هیئت امنای انجمن مفاخر معماری ایران نیز هست.
طراحی‌های تیموری بیشتر در حوزه مسکونی، ورزشی و آموزشی بوده و رویکرد او ترکیبی از معماری مدرن اروپایی با نیازهای محیطی و عملکردی بناها در ایران و خارج از کشور است. آثار او نشان دهنده تسلط بر طراحی کارآمد فضاها، هماهنگی با محیط و رعایت استانداردهای بین‌المللی در این رشته است.
آثار برجسته سیاوش تیموری
- طراحی مجموعه‌های مسکونی در ویل ژونیف فرانسه
- آپارتمان‌های برج آفتاب نیس
- مجموعه مسکونی شاتوپریگور نیس
- استادیوم ورزشی شهر لیموژ
- استادیوم ۳۰ هزار نفر پارک دو پرنس
- طراحی و نظارت استخر سرپوشیده کازینوی شهر دوویل
- مرکز تربیت اطفال فلج مون رودا
- مرکز توسعه جسم و روان فون رومو
- طراحی ساختمان در شهر آراس
- طراحی مرکز صنعتی و سینماتوگرافی سن ژرمن آن لی
- طراحی مرکز بهداشتی وابسته به دانشکده پزشکی دانشگاه پاریس
- طراحی مجموعه بندر تفریحی ویل فرانش و مارینا خلیج فرشتگان
- سرپرست گروه و طراح پایانه متروی سریع السیر حومه پاریس
- طراح و ناظر کامپوس لویولت در حومه قصر آمبواز
- طراحی مرکز دانشگاهی سنت دونی، جزیره رئونیون
- ارائه طرح های مسکن و بیمارستان در کشور کامرون
14.محمدعلی حمیدی نوا (Mohammad Ali Hamidi Nava)
محمدعلی حمیدی نوا (زاده ۱۳۰۹) معمار ایرانی و طراح برج ساعت ساری بود. او از سن ۱۳ سالگی و پس از درگذشت پدرش به هنر بنایی روی آورد و در طول زندگی حرفه‌ای خود، پروژه‌های متعددی در حوزه معماری شهری و مذهبی اجرا کرد. حمیدی نوا به بازسازی و طراحی بناهایی که با فرهنگ و هویت محلی گره خورده بودند علاقه داشت و توانست با تلفیق معماری سنتی و نیازهای کاربردی، آثاری ماندگار در استان مازندران خلق کند.وی در سال 1399 درگذشت.
آثار برجسته محمدعلی حمیدی نوا
- برج ساعت ساری
- صحن امامزاده عباس ساری
- مسجد حضرت ابوالفضل ساری
- مسجد خیابان ملت ساری
- مسجد امام حسین ساری
- مسجد روستای گلما
- مسجد روستای پاشاکلا
- کارخانه شیر پاستوریزه
15.سید هادی میرمیران (Seyed Hadi Mir-Miran)
سید هادی میرمیران معمار و استاد دانشگاه ایرانی بود که چهار دهه فعالیت حرفه‌ای در زمینه معماری و شهرسازی داشت. وی از نسل معمارانی بود که تلاش می‌کردند پیوند میان سنت و معماری معاصر ایران را حفظ کنند و در طرح‌های خود روح معماری کهن ایران را با روش‌های نوین تلفیق نمایند.
میرمیران در ۲۳ اسفند ۱۳۲۳ در قزوین متولد شد. تحصیلات خود را در رشته مهندسی معماری در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و با نمره عالی فارغ التحصیل شد. از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ در دفتر فنی شرکت ملی فولاد ایران فعالیت داشت و پس از انقلاب، از سال ۱۳۵۸ مدیر طراحی شرکت خانه سازی ایران در اصفهان شد. در سال ۱۳۶۴، به همراه همکاران خود شرکت مهندسان مشاور نقش جهان پارس را تأسیس نمود و تا پایان عمر حرفه‌ای خود در آن مشغول به کار بود.
وی در ۲۹ فروردین ۱۳۸۵ پس از یک دوره ده ساله مبارزه با بیماری سرطان در برلین درگذشت.
آثار برجسته سید هادی میرمیران
- طرح مجتمع مسکونی ایل گلی، تبریز – ۱۹۹۳
- طرح شهر جدید بهارستان – ۱۹۹۳
- مجموعه ورزشی رفسنجان – ۱۹۹۴
- طرح‌های اجرا نشده: ساختمان کتابخانه ملی ایران، ساختمان فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران، ساختمان موزه ملی آب
16.محمدکریم پیرنیا (Mohammad Karim Pirnia)
محمدکریم پیرنیا (زاده ۱۲۹۹) استاد دانشگاه، محقق و نظریه پرداز معماری ایرانی بود و به دلیل پژوهش‌های گسترده‌اش در زمینه سازه‌های سنتی ایران، پدر معماری سنتی ایران نامیده می‌شود. او علاوه بر این رشته، در ادبیات، خوشنویسی، نقاشی و موسیقی مهارت داشت و بر زبان های عربی و عبری و خط پهلوی نیز مسلط بود.
پیرنیا پس از تحصیل در دبیرستان ایرانشهر یزد، برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران پذیرفته شد، اما به دلیل تمرکز دانشگاه بر معماری غربی، تحصیل خود را ناتمام رها کرد و تحقیقات فردی خود را آغاز نمود. وی از سال ۱۳۴۴ تا پیش از انقلاب به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی، در زمینه مرمت و احیاء بناها فعالیت داشت و همچنین در دانشگاه‌های تهران و شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی پرداخت. وی در سال 1376 درگذشت.
تالیفات برجسته محمدکریم پیرنیا
- هندسه در معماری – تهران، سازمان میراث فرهنگی
- سبک شناسی معماری ایرانی – تدوین غلامحسین معماریان
- شیوه‌های معماری ایران – تهران، نشر هنر اسلامی
- آشنایی با معماری اسلامی ایران – دانشگاه علم و صنعت
- راه و رباط – به همراه افسر کرامت الله
- کتاب هنر دبیرستان، بخش معماری
17.فرشیده موسوی (Farshid Moussavi)
فرشیده موسوی، معمار بریتانیایی-ایرانی و استاد تحصیلات تکمیلی دانشکده طراحی دانشگاه هاروارد، از بنیانگذاران و مدیران دفتر معماران خارجی (FOA) و بنیانگذار دفتر معماری فرشیده موسوی (FMA) است. او همچنین یکی از داوران جایزه معماری آقاخان به شمار می‌رود.
موسوی تا سن ۱۳ سالگی در شیراز زندگی کرد و سپس برای تحصیل به انگلستان رفت. وی تحصیلات خود را در دانشگاه کینگز لندن، دانشگاه داندی و دانشکده معماری کالج دانشگاهی لندن (UCL-Bartlett) به پایان رساند. او هشت سال در اتحادیه معماری لندن تدریس کرد و ریاست مؤسسه معماری فرهنگستان هنرهای زیبا در وین را نیز بر عهده داشت.
در سال ۱۹۹۵، موسوی به همراه همسرش، الخاندرو زائراپولو، Foreign Office Architects (FOA) را تأسیس کرد که تا ژوئن ۲۰۱۱ فعالیت داشت. پس از پایان همکاری با همسرش، او دفتر مستقل FMA را راه اندازی کرد و پروژه‌های متعددی در سطح بین‌المللی طراحی و اجرا نمود.
آثار برجسته فرشیده موسوی
دفتر معماری فرشیده موسوی (FMA)
- فروشگاه ویکتوریا بکام، هنگ کنگ، چین (۲۰۱۶)
- فروشگاه فلگشیپ ویکتوریا بکام، لندن، انگلستان (۲۰۱۴)
- مجتمع اداری پلاک ۱۳۰ خیابان فنچورچ، لندن، انگلستان (۲۰۱۳)
- مجتمع مسکونی له جاردان دو لا لیروند، مون پلیه، فرانسه (۲۰۱۳)
- موزه هنرهای معاصر، کلیولند، اوهایو (۲۰۱۲)
- مجتمع مسکونی لا دیفانس، پاریس (۲۰۱۱)
- اینستالیشن در سیزدهمین دوسالانه معماری ونیز (۲۰۱۲)
دفتر معماران خارجی (FOA)
- ترمینال مسافربری بین‌المللی اوسانباشی یوکوهاما، ژاپن (۱۹۹۵–۲۰۰۲)
- هتل بلومون، خرونینگن، هلند (۱۹۹۹–۲۰۰۰)
- مرکز فرماندهی پلیس، لا وییاخویوسا (۲۰۰۰–۲۰۰۳)
- پارک ساحلی با سالن نمایش در فضای باز، بارسلون (۲۰۰۰–۲۰۰۴)
- تئاتر شهر، توره ویه خا (۲۰۰۰–۲۰۰۶)
- فروشگاه بزرگ جان لوییس و پل‌های عابر پیاده، لستر (۲۰۰۰–۲۰۰۸)
- طرح جامع المپیک ۲۰۱۲ و بازسازی پایین دره لی، لندن (۲۰۰۳)
- برج‌های مسکونی مرکزی KL، کوالالامپور (۲۰۰۶)
- ایستگاه نیو استریت، بیرمنگام (۲۰۰۸)
18.علی اکبر صارمی (Ali Akbar Sarami)
علی اکبر صارمی (زاده ۹ آبان ۱۳۲۲ زنجان) معمار ایرانی و استاد دانشگاه بود. وی تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و سپس در دانشگاه پنسیلوانیا ادامه داد و رساله دکتری خود را زیر نظر لوئی کان نوشت. پس از بازگشت به ایران، ابتدا در دفتر معماری سردار افخمی فعالیت کرد و در سال ۱۳۵۹ دفتر شخصی خود، مهندسین مشاور تجیر، را تأسیس نمود. صارمی علاوه بر فعالیت حرفه‌ای، در دانشگاه تهران تدریس و در مجلات معماری بین‌المللی نیز مقالاتی منتشر کرده است.وی در 2 بهمن 1395 درگذشت.
آثار برجسته علی اکبر صارمی
- ویلای صارمی، نوشهر (۱۳۵۲)
- خانه افشار، زعفرانیه، تهران (۱۳۵۳–۱۳۵۵)
- هنرستان هنرهای زیبا پسران، کرج (۱۳۷۴)
- ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران، الجزایر (۱۳۸۱)
- ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران، تیرانا، آلبانی (۱۳۸۱–۱۳۸۳)
- تالار شهر کرمانشاه (تالار انتظار) (۱۳۸۳–۱۳۸۷)
- آمفی تئاتر انستیتو پاستور، تهران (۱۳۶۷)
- برج بلور، تبریز (۱۳۸۰)
- مجموعه تجاری و فرهنگی و شورای شهر مشهد (۱۳۸۳)
- مجموعه نمایشگاهی و اداری کیش (۱۳۸۴)
19.فریبرز صهبا (Fariborz Sahba)
فریبرز صهبا (زاده ۱۹۴۸ در مشهد)، معمار بهائی ایرانی مقیم کانادا است که به طراحی باغ‌های بهایی حیفا و مشرق الاذکار نیلوفر آبی شهرت دارد. وی فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است و علاوه بر این رشته، نویسنده و سخنران بین‌المللی در حوزه‌های هنر، معماری، مدیریت پروژه، فرهنگ و محیط زیست نیز بوده است.
در سال ۱۹۷۰، صهبا مجله ادبی «ورقا» را برای کودکان تأسیس کرد که ابتدا به فارسی و سپس به ۹ زبان مختلف منتشر شد.
آثار برجسته فریبرز صهبا
- مرکز تولیدات صنایع دستی تهران
- طرح جدید ماهشهر، مازندران
- مرکز فرهنگی پهلوی سنندج
- مدرسه هنر سنندج
- مرکز فرهنگی نگارستان
- معبد لوتوس دهلی نو، هند
- بنای پلکانی بهائیان حیفا، اسرائیل
20.یعقوب دانشدوست (Yaqoub Daneshdoost)
یعقوب دانشدوست (زاده ۱۳۱۷ ) معمار، مرمت گر بناها و محوطه‌های تاریخی، پژوهشگر، نویسنده و کارشناس باغ ایرانی بود. او در تبریز متولد شد و از سه سالگی در مشهد ساکن گردید. دانشدوست تحصیلات خود را در دانشگاه تهران با کارشناسی ارشد معماری و دکترای شهرسازی به پایان رساند. وی با سازه‌های سنتی ایران و باغ‌های ایرانی آشنا بود و تلاش داشت ارزش‌های سنتی را در قالب معماری مدرن ایرانی احیا کند.وی در 7 بهمن 1400 درگذشت.
آثار برجسته یعقوب دانشدوست
- بیمارستان آریا مشهد
- بنای یادمان میدان آزادی (به سوی نور) مشهد
- بنای یادمان میدان راه آهن (همیشه به سوی او) مشهد
- بنای یادمان همای رحمت مشهد
- بنای یادمان والفجر مشهد
- خانه علم و کیهان نما مشهد
- باغ آرامگاه فردوسی توس
- آرامگاه کلنل محمدتقی پسیان، مجموعه آرامگاه نادر، مشهد
21.بهرام شیردل (Bahram Shirdel)
بهرام شیردل (زاده ۱۳۳۰) در سال ۱۹۷۵ در اصفهان زیر نظر نسرین فقیه فعالیت کرد و سپس به کانادا رفت و در سال ۱۹۷۸ از دانشگاه تورنتو فارغ التحصیل شد. شیردل دوره کارشناسی ارشد خود را در آکادمی هنر کرنبروک آمریکا گذراند. وی در دانشگاه ها و مؤسسات معماری جهان از جمله دانشگاه هیوستون، مدرسه عالی طراحی هاروارد، دانشگاه شیکاگو و دانشگاه آمریکایی شارجه به تدریس طراحی و تئوری پرداخت و پس از بازگشت به ایران در دانشگاه آزاد همدان تدریس کرد.
آثار برجسته بهرام شیردل
- برج اداری المپیک وست، لس آنجلس، آمریکا (۱۹۸۸)
- کارخانه وینداستون، اورگان، آمریکا (۱۹۹۰)
- ساختمان درمانی سینای، لس آنجلس (۱۹۹۱)
- مجموعه ساختمان‌های دولتی اشپریبوگن، آلمان (۱۹۹۱)
- مرکز گردهمایی نارا، ژاپن (۱۹۹۱، رتبه اول)
- طرح شهر جدید چانگلیو، چین (۱۹۹۴، نشان طلا)
- موزه ملی آب ایران، تهران (۱۳۷۴)
- ترمینال مسافری فرودگاه امام خمینی، تهران (۱۳۷۴)
- ساختمان مرکزی بانک توسعه صادرات ایران، تهران (۱۳۷۶، رتبه اول)
- مجموعه گردشگری پدیده کیش (۱۳۹۲، رتبه اول)
- برج تجاری-اداری SMP
22.لیلا عراقیان (Leila Araghian)
لیلا عراقیان (زاده ۱۳۶۲) معمار ایرانی است که بیشتر به خاطر طراحی پل طبیعت در تهران شناخته می‌شود. او در رشته ریاضی دیپلم گرفت و سپس به این رشته روی آورد. تحصیلات خود را در دانشگاه شهید بهشتی آغاز کرد و کارشناسی معماری را از آن دانشگاه و فوق لیسانس را از دانشگاه بریتیش کلمبیا دریافت نمود. در سال ۱۳۸۴ شرکت سازه‌های پارچه‌ای دیبا را با همکارش علیرضا بهزادی تأسیس کرد.
آثار برجسته لیلا عراقیان
- پل طبیعت تهران
- بازسازی پوشش پارچه‌ای سقف و نمای استادیوم بی سی پلیس، ونکوور، کانادا
نتیجه گیری
معماری ایرانی همواره میراثی غنی از نوآوری، خلاقیت و پیوند با فرهنگ و تاریخ را به نمایش گذاشته است. آثار برجسته معماران ایرانی، چه در بناهای تاریخی، چه در طراحی‌های مدرن، نشان دهنده مهارت، دیدگاه هنری و توانایی آن‌ها در تلفیق سنت و مدرنیته است.
به نظر شما معمار برجسته دیگری هست که از این فهرست جا مانده باشد؟
