استان گیلان ؛ دیار باران های نقره ای

معرفی کلی استان گیلان

تاریخچه مختصر استان

استان گیلان که در اوستا به نام “وارنا” شناخته می‌شود، محل سکونت اقوام باستانی مانند گیل و دیلم بوده است. در دوران مادها، گیل‌ها مستقل بودند و با همکاری کوروش هخامنشی، دولت ماد را سرنگون کردند. در اواخر دوره قاجاریه، گیلان به “دروازه اروپا” مشهور شد و گیلانیان در انقلاب مشروطه نقش مهمی ایفا کردند.¹

گیلان در دوران‌های مختلف تحت نفوذ سلسله‌های مختلفی مانند هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان قرار داشت تا اینکه در قرن هفتم میلادی، پس از فتح ایران توسط اعراب، گیلان به استقلال رسید. در دوران حکومت ملکشاه سلجوقی، فرقه‌ای از اسماعیلیان در این منطقه(و قسمت هایی از استان قزوین کنونی) شکل گرفت که بعدها به “حشاشین” معروف شدند. در قرن سیزدهم، حملات ترک-مغول و مهاجرت قاجاریان به این منطقه منجر به تحولات سیاسی و نظامی و در نهایت به قدرت رسیدن قاجاریان در سال 1796 شد.

پس از آن در قرن نوزدهم، رقابت بین روسیه و انگلیس در ایران به شکل مداخله اقتصادی درآمد. ایران پس از شکست‌های متعدد از روسیه، مجبور شد منافع اقتصادی و دریایی در گیلان را اعطا کند. ²

این شرایط زمینه‌ای برای بستر شکل‌گیری جنبش‌های اعتراضی را پدید آورد. در این میان، جنبش جنگل که از سال ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۰ به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی شکل گرفت، تلاشی سیاسی و مسلحانه برای مقابله با نفوذ بیگانگان و بازپس‌گیری استقلال منطقه بود.³

موقعیت جغرافیایی و همسایگان استان

استان گیلان از استان های شمالی ایران است که از شمال به دریای خزر و جمهوری آذربایجان، از غرب به استان اردبیل، از جنوب غرب به استان زنجان، از جنوب به استان قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌شود. مرکز این استان، شهر رشت است و مساحت آن ۱۴٬۰۴۴ کیلومترمربع است.⁴

تقسیم بندی شهری استان

استان گیلان دارای 17 شهرستان، 56 شهر، 46 بخش و 113 دهستان میباشد. در جدول زیر تقسیم بندی شهرستان های این استان و شهرهای هر شهرستان را آورده ایم.

ردیف	شهرستان	شهر
1	رشت	رشت
		سنگر
		لشت نشا
		کوچصفهان
		لولمان
		خشکبیجار
		پیربازار
2	بندرانزلی	بندرانزلی
3	لاهیجان	لاهیجان
		رودبنه
4	لنگرود	لنگرود
		چاف و چمخاله
		کومله
		شلمان
		اتاقور
5	تالش	هشتپر
		اسالم
		چوبر
		حویق
		لیسار
6	آستارا	آستارا
		لوندویل
7	صومعه سرا	صومعه سرا
		مرجغل
		گوراب زرمیخ
		ضیابر
		طاهرگوراب
8	آستانه اشرفیه	آستانه اشرفیه
		کیاشهر
9	رودسر	رودسر
		کلاچای
		رحیم آباد
		چابکسر
		واجارگاه
10	فومن	فومن
		ماسوله
		ماکلوان
11	خمام	خمام
		چوکام
12	سیاهکل	سیاهکل
		دیلمان
13	رضوانشهر	رضوانشهر
		پره سر
14	ماسال	ماسال
		شاندرمن
15	رودبار	رودبار
		رستم آباد
		لوشان
		منجیل
		بره سر
		توتکابن
		جیرنده
16	املش	املش
		رانکوه
17	شفت	شفت
		احمدسرگوراب

ویژگی های طبیعی استان

ناهمواری ها:

گیلان شامل کوه‌های البرز و دشت‌های وسیع غربی دریای خزر است. کوه‌ها در گیلان ارتفاعاتی بالای 3000 متر دارند و زمین‌شناسی پیچیده‌ای دارند، به‌طوری که منطقه در معرض زلزله‌های شدید است. یک نمونه از این زلزله‌ها، زلزله بزرگ سال ۱۳۶۹ بود که آسیب‌های زیادی به منطقه وارد کرد.

دشت‌های گیلان، به ویژه دشت مرکزی، از مهمترین دشت های این استان هستند. خاک این منطقه حاصلخیز است و در بخش‌های پایینی آن، شن‌زاره‌ها و باتلاق‌ها مشاهده می‌شود. دشت فومنات هم از ترکیب رسوبات دریایی و مواد آواری رودخانه‌ها به وجود آمده است. این منطقه همچنین شامل تالاب انزلی است که به دلیل رسوب‌گذاری روز به روز کوچکتر می‌شود.⁵

اقلیم آب و هوایی:

موقعیت جغرافیایی مناطق پست ساحلی خزر باعث ایجاد اقلیم بسیار خاصی به نام “اقلیم هیرکانی” شده است و کل استان گیلان به این منطقه بسیار مرطوب و سرسبز تعلق دارد. جریان‌های جوی شمال به جنوب که رطوبت خود را از دریای خزر می‌گیرند، توسط مانع قدرتمند رشته‌کوه البرز به بالا رانده شده و در تمام طول سال بارندگی‌های فراوانی را بر مناطق مختلف استان می ریزند. الگوی بارندگی دارای اوج شدیدی در پاییز، میزان بارندگی متوسط در زمستان و اوایل بهار و در تابستان به کمترین مقدار خودش می‌رسد.

پوشش گیاهی:

اقلیم هیرکانی گیلان باعث ایجاد پوشش گیاهی فراوان این منطقه شده است. بر اساس ارتفاع، سه سطح جنگلی در گیلان وجود دارد: جنگل‌های مخلوط هیرکانی، جنگل‌های بلوط کوهستانی، و جنگل‌های بلوط و فندق کوه‌های بلند.⁶

افراد مشهور و تاثیرگذار استان گیلان

دکتر محمود بهزاد:مترجم، مؤلف و زیست‌شناس ایرانی بود که به پدر زیست‌شناسی مدرن ایران شناخته میشود.

میرزا کوچک خان جنگلی: رهبر نهضت جنگل و مبارز ضد استبداد در اوایل قرن بیستم، که تلاش‌های او در راستای استقلال و آزادی مردم ایران شناخته می‌شود.

آیدین آغداشلو: نقاش، نویسنده و منتقد هنری معاصر، که آثارش در حوزه هنرهای تجسمی و نقد هنری شناخته می‌شوند.

دکتر محمد معین: لغت‌شناس و مؤلف فرهنگ معین.

فیلم مستند استان گیلان

درباره استان گیلان مستندهای زیادی در زمینه طبیعت، فرهنگ، صنایع دستی و … وجود دارد و توجه بسیاری از مستندسازان و فیلم سازان را به خود جلب کرده است.

مثلا مستند گیلان جان، ساخته سید مصطفی نبوی که در آن به صنایع دستی این استان پرداخته است.

جمعیت و ویژگی های اجتماعی

جمعیت

بر اساس آخرین سرشماری رسمی کشور (۱۳۹۵)، استان گیلان جمعیتی در حدود 2,530,696 نفر دارد.⁷

گیلان یکی از استان‌های کم‌شهرنشین ایران است، به‌طوری که در سال 1365 تنها ۳۷.۷ درصد از جمعیت آن در شهرها زندگی می‌کردند. این امر به دلیل تراکم بسیار بالای جمعیت روستایی و سطح نسبتاً پایین صنعتی‌سازی در این استان بوده است.⁸ براساس اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، نسبت شهرنشینی در استان گیلان به ۸۳.۸ درصد رسید که نسبت به سال ۱۳۶۵ افزایش قابل توجهی داشته است. این آمار نشان‌دهنده روند سریع شهرنشینی در استان گیلان طی دو دهه گذشته است.⁹

مهاجرت

گیلان یکی از استان‌های کشور است که همواره شاهد حجم بالای مهاجرت داخلی و مهاجرت به این منطقه بوده است. افزایش مهاجرت به گیلان، به‌ویژه در شهر رشت که به‌عنوان دومین مرکز استان مهاجرپذیر کشور محسوب می‌شود، چالش‌هایی را در حوزه‌های زیست‌محیطی، کشاورزی و فرهنگی ایجاد کرده است. برای مثال، افزایش جمعیت می‌تواند فشار بر منابع طبیعی و زیرساخت‌های استان را افزایش دهد و تغییراتی در بافت فرهنگی و اجتماعی مناطق مختلف ایجاد کند.

یکی از دلایل اصلی مهاجرت به گیلان، خشکسالی و کمبود منابع آبی در مناطق مرکزی کشور است که افراد را به سمت استان‌های شمالی با منابع آبی و محیط‌زیستی مناسب‌تر سوق داده است.¹⁰

از طرفی هم این استان از استان هایی است که در آن پدیده مهاجرت معکوس هم مشاهده می‌شود. بر اساس اطلاعات موجود، حدود ۱۸۰,۴۶۷ نفر در قالب ۶۱,۵۹۷ خانوار به نواحی روستایی گیلان مهاجرت کرده‌اند که ۷۵ درصد آن‌ها به صورت موقت و ۲۵ درصد به صورت دائم در این مناطق ساکن شده‌اند. ¹¹

دین

در مورد وابستگی دینی، بیشتر جمعیت به اکثریت شیعه مسلمان ایران تعلق دارد. بخشی از تالش‌ها نیز اقلیتی قابل توجه از اهل سنت (شافعی) را در مرکز و شمال تالش تشکیل می‌دهند.¹²

ویژگی های قومی-زبانی

مهم‌ترین گروه قومی در گیلان، گیلک‌ها هستند اما تفاوت‌های گویشی و ویژگی‌های اجتماعی-فرهنگی ایجاب می‌کند که گیلک‌ها به سه دسته تقسیم شوند: گیلک‌های رشتی و لاهیجانی، گیلک‌های گالش یا دیلمی که گروه اول و دوم تفاوت‌های کمی باهم دارند، اما گیلک‌های گالش یا دیلمی زبانی کاملاً متفاوت دارند و سبک زندگی کشاورزی-دامداری دارند که با گیلک‌های برنج‌کار در دشت متفاوت است.

همچنین تعداد کمی از مهاجران جدیدتر هم در این استان سکونت کرده‌اند: دامداران کرد بوفالو که در دشت پراکنده هستند، طایفه کردی عمّارلو که نام خود را به منطقه شرقی رودبار داده است. بنابراین، چندزبانی در سراسر استان رایج است.¹³

در استان گیلان سه گروه بزرگ زبانی ایرانی وجود دارد که عبارت‌اند از: گیلکی، رودباری و تالشی. علاوه بر این، دو گروه زبانی دیگر نیز به صورت پراکنده وجود دارند که شامل تاتی و کردی می‌باشند.
زبان‌های غیرایرانی نیز شامل ترکی آذری و تعدادی از گویشوران کولی (رومانی، با منشأ هندی) است.
زبان گیلکی ممکن است حدود سه میلیون نفر به عنوان زبان اول یا دوم به آن صحبت کنند. با این حال، هر دو زبان گیلکی و تالشی در بسیاری از شهرها به سرعت در حال از دست دادن جایگاه خود هستند.¹⁴

جاذبه های گردشگری و فرهنگی

آثار تاریخی و فرهنگی¹⁵

تپه های باستانی یا کوتی ها

سازه های قدیمی گیلان به علت بارش بالا در این استان، مواد ساختمانی به سرعت فرسوده میشوند و به تپه هایی از خاکروبه و با پوشش گیاهیی که روی آنها رشد کرده است، تبدیل میشوند. بسیاری از این تپه‌ها که محلی‌ها به آن‌ها “کول”، “کوتی”، “دین” و “دبین” می‌گویند، مکان‌هایی هستند که شایسته حفاری و تحقیق باستان‌شناسی هستند. با این حال، تا به امروز هیچ‌کدام از این مکان‌ها به طور علمی حفاری و مطالعه نشده‌اند، به جز تپه چراغ‌علی در دهانه رودخانه گوهررود که توسط عزت‌الله نگهبان حفاری شد و به‌طور گسترده‌ای با نام “تپه مارلیک” شناخته می‌شود. این تپه متعلق به دوره مادها است.

قلعه ها

• قلعه شیندان، که از بالای گردنه حیران به وضوح قابل مشاهده است، یک دژ سنگی بزرگ است که در فاصله‌ای کوتاه از مرز آستارا و جمهوری آذربایجان قرار دارد. این قلعه محل استقرار امیر حمزه، والی آستارا بود که در سال 1001 هجری علیه شاه عباس شورش کرد. شیندان به نظر می‌رسد که از دوره پیش از اسلام باشد.

• قلعه کول، در ماسال، یک سازه پیش از اسلام است که در ارتفاعی حدود 200 متر بالاتر از مزارع برنج اطراف قرار دارد.
• قلعه رودخان، یکی از مهمترین و معروفترین آثار تاریخی گیلان است. این قلعه باشکوه در ۲۰ کیلومتری جنوب غرب فومن واقع شده و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازه‌های نظامی تاریخی گیلان شناخته می‌شود.

خانه میرزا کوچک خان جنگلی

این خانه تاریخی در شهر رشت واقع شده و به عنوان موزه‌ای برای بازدید علاقه‌مندان به تاریخ جنبش جنگل و میرزا کوچک خان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بازار سنتی رشت

شامل راسته‌های زرگران، ماهی‌فروشان، خواربارفروشان و دیگر مشاغل سنتی، این بازار با حال و هوایی که دارد از جذابیت‌های شهر رشت به‌شمار می‌رود.

باغ محتشم (پارک شهر)

یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین باغ‌های رشت که به عنوان پارک عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دارای عمارت کلاه‌فرنگی است.

جاذبه های طبیعی

استان گیلان، به‌واسطه طبیعت سرسبز و مناظر خیره‌کننده‌اش شهرت دارد. در ادامه به معرفی برخی از جاذبه‌های طبیعی این استان می‌پردازیم:

۱. جنگل گیسوم

جنگل گیسوم در نزدیکی تالش، ترکیبی از جنگل و ساحل را ارائه می‌دهد که گردشگران می‌توانند از پیاده‌روی در میان درختان سرسبز و دسترسی به ساحل دریای خزر لذت ببرند.

۲. ییلاق اولسبلنگاه

این ییلاق در ارتفاعات ماسال قرار دارد و با مناظر بکر و هوای خنکش، مقصدی مناسب برای علاقه‌مندان به طبیعت است.

۳. آبشار لاتون

با ارتفاع ۱۰۵ متر، آبشار لاتون یکی از بلندترین آبشارهای ایران است که در نزدیکی آستارا واقع شده و طبیعت‌گردان بسیاری را به خود جذب می‌کند.

۴. دریاچه سقالکسار

این دریاچه در نزدیکی رشت قرار دارد و با محیط آرام و مناظر زیبا، مکانی مناسب برای استراحت و پیک‌نیک است.

۵. قلعه رودخان

قلعه‌ای تاریخی در دل جنگل‌های فومن که با معماری منحصر به فرد و مسیر پیاده‌روی جذابش، گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

۶. روستای ماسوله

روستایی پلکانی با معماری خاص و کوچه‌های باریک که در میان کوه‌های سرسبز قرار گرفته و به‌عنوان یکی از مقاصد محبوب گردشگری شناخته می‌شود.

۷. جاده اسالم به خلخال

این جاده کوهستانی با مناظر چشم‌نواز و پیچ‌وخم‌های فراوان، یکی از زیباترین مسیرهای ایران محسوب می‌شود.

۸. تالاب انزلی

یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های ایران که میزبان گونه‌های متنوعی از پرندگان مهاجر است و امکان قایق‌سواری در آن فراهم است.

۹. آبشار ویسادار

این آبشار در رضوانشهر واقع شده و با محیط طبیعی خیره‌کننده و حوضچه‌های مناسب برای شنا، مقصدی جذاب برای طبیعت‌گردان است.

۱۰. دریاچه ویستان بره‌سر

دریاچه‌ای بکر در شهرستان رودبار که به‌ویژه در فصل پاییز با مناظر هزار رنگش، گردشگران را مجذوب می‌کند.

استان گیلان با تنوع طبیعی خود، مقصدی بی‌نظیر برای علاقه‌مندان به طبیعت و ماجراجویی است.

فرهنگ و هنر استان گیلان

آداب و رسوم و مراسم های خاص

نوروز خوانی: این مراسم با اشعار خاص در کوچه و خیابان‌ها برگزار می‌شود. گروهی از نوروزخوانان اشعاری مانند “دوازه امام” و “عروس گوله” را می‌خوانند که نماد ورود بهار و خیر و برکت هستند.

عروس گوله: نمایشی همراه با آواز ریتمیک و مفاهیم اخلاقی است که در آن نقش‌هایی چون غول، پیربابو و ناز خانم (که معمولاً توسط پسر جوانی اجرا می‌شود) بازی می‌شود.

کشتی گیله‌مردی: این کشتی سنتی در محوطه‌های خاصی برگزار می‌شود و نمادی از دلاوری‌های مردم گیلان است. کشتی‌گیران با لباس‌های خاص و حرکات نمایشی، قدرت خود را به نمایش می‌گذارند.

لافند بازی: در این بازی، پهلوان بر روی لافند ابریشمی با چوبی تعادل خود را حفظ کرده و حرکاتی نمایشی انجام می‌دهد. در این مراسم، ناقاره زن با آهنگ‌های شاد محلی، هیجان‌زده کردن جمعیت را به عهده دارد.

صنایع دستی و سوغات

صنایع دستی گیلان:

• رشتی‌دوزی (قلاب‌دوزی رشت): یکی از رودوزی‌های سنتی ایران که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
• چادرشب‌بافی (چاشو): پارچه سنتی که به‌عنوان چادرشب شناخته می‌شود و در میان صنایع دستی گیلان جایگاه ویژه‌ای دارد.
• بامبوبافی: ساخت محصولات با استفاده از بامبو، که از صنایع دستی خاص این منطقه محسوب می‌شود.
• لباس‌های محلی: دوخت لباس‌های سنتی گیلان که نشان‌دهنده فرهنگ و تاریخ این منطقه است.

سوغات گیلان:

علاوه بر صنایع دستی، گیلان به سوغاتی‌های خوراکی متنوعی نیز مشهور است که از جمله آن‌ها می‌توان به انواع شیرینی‌های محلی، زیتون رودبار، چای لاهیجان و برنج گیلان اشاره کرد.

با سفر به گیلان، می‌توانید از این صنایع دستی و سوغاتی‌های متنوع بهره‌مند شوید و یادگاری‌های ارزشمندی از فرهنگ غنی این استان به همراه ببرید.¹⁶

عادات غذایی و شیوه‌های پخت‌وپز ¹⁷

در این منطقه که تولیدکننده برنج است، مصرف برنج بسیار بیشتر از سایر مناطق ایران است. سبزیجات باغی و گیاهان خوراکی (سبزی) به‌طور کلی در اکثر غذاها حضور دارند و به آشپزی محلی رنگ و بویی سبز می‌بخشند که یکی از ویژگی‌های برجسته آن است.

این غذاها معمولاً با تخم‌مرغ همراه هستند که در مقادیر زیاد مصرف می‌شود، زیرا در جامعه‌ای که هر خانواده روستایی مرغ، اردک، غاز و بوقلمون پرورش می‌دهد، تخم‌مرغ به‌وفور در دسترس است. همان‌طور که در مثل محلی گفته می‌شود:
“باقالا قاتق / بی‌مرغانه / هفت‌تا اولاق / تی مهمان‌ئه”
(باقالا قاتق بدون تخم‌مرغ، یعنی مهمانت هفت الاغ هستند!)

مرغ و ماکیان(نوعی پرنده)، ماهی و زیتون نیز از مواد محبوب هستند.

از غذاهای محلی معروف این استان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• کته: برنج ساده

• میرزا قاسمی: شامل پوره بادمجان، سیر، گوجه‌فرنگی و تخم‌مرغ

• باقالا قاتق: خورش باقالا، شوید و تخم مرغ

• اشبل پلو: پلو همراه با خاویار ماهی سفید

• هفت‌بیجار: ترکیبی از گیاهان و سبزیجات خرد شده که در سرکه خوابانده شده‌اند.

اقتصاد و صنایع اصلی

استان گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی خود، نقش مهمی در اقتصاد منطقه ای و ملی ایفا می کند. طبق آمار حساب های منطقه ای سال 1400 از مرکز آمار ایران، این استان سهمی معادل 2.1 درصد از کل تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور دارد و در رتبه 12 بین استان های کشور قرار دارد. در این راستا، بخش های مختلف اقتصادی استان به شرح زیر توزیع شده است:¹⁸

خدمات (55 درصد):
بزرگترین سهم از تولید ناخالص داخلی استان گیلان مربوط به بخش خدمات است. این بخش شامل فعالیت‌هایی مانند گردشگری، حمل و نقل، تجارت، آموزش، بهداشت و سایر خدمات عمومی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و جاذبه‌های طبیعی گیلان از اهمیت بالایی برخوردار است.

صنعت (20 درصد):
بخش صنعت در گیلان شامل فعالیت‌های صنعتی مانند صنایع غذایی، نساجی، فرآوری محصولات کشاورزی و صنایع کوچک و متوسط است. نزدیکی به دریای خزر و دسترسی به بنادر از عوامل توسعه صنعتی در این استان محسوب می‌شود.

کشاورزی (20 درصد):
کشاورزی به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد گیلان مطرح است. تولید برنج، چای، زیتون و محصولات باغی از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های کشاورزی هستند که به دلیل شرایط آب و هوایی مساعد در این منطقه رونق دارند.

ساختمان (5 درصد):
بخش ساختمان در گیلان به ساخت و سازهای مسکونی، تجاری و زیرساخت‌های عمرانی مربوط می‌شود. رشد گردشگری و نیاز به اقامتگاه‌های جدید از عوامل توسعه این بخش به شمار می‌رود.

معدن (نزدیک به 0 درصد):
استان گیلان به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط زمین‌شناسی، فاقد منابع معدنی قابل توجه است و سهم بسیار کمی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد.

صنایع و تولیدات اصلی استان

بخش کشاورزی، دامپروری و شیلات:

محصول کشاورزی اصلی در گیلان به طور عمده برنج است. اما قبل از آن، کاشت درختان توت برای پرورش کرم ابریشم در ساختمان‌های طولانی و تخصصی به نام “تلمبار” قدیمی‌ترین فعالیت است که زمانی از کشت برنج نیز مهم‌تر بود.

از طرفی، چای، مهم‌ترین محصول باغی است که مناطق اصلی آن در اطراف لاهیجان قرار دارد، جایی که تمامی تپه‌های پشت کوهپایه به باغ‌های چای تبدیل شده‌اند، و در جنوب فومنات نیز کشت می‌شود.

و البته در فومنات پایین (شمال غربی) و تالش مرکزی تنباکو نیز کشت می‌شود و در دو نوار ساحلی، درخت میوه‌های معتدل مانند گیلاس و آلو و مرکبات تولید می‌شوند.

به لطف آب و هوای مدیترانه‌ای، منطقه کوچک اطراف رودبار و منجیل دارای نظام کشاورزی منحصربه‌فردی در ایران است و باغ‌های زیتون منبع اصلی درآمد این منطقه محسوب می‌شوند.¹⁹

دامداری در سراسر محله‌های گیلک در دشت مرکزی جایگاه فرعی نسبت به کشاورزی دارد. در گذشته تقریباً هر خانواده یک یا دو گاو شیری، یک گاو نر برای شخم زدن و یک اسب برای حمل‌ونقل داشت، اما دو مورد آخر عمدتاً با تکنولوژی های جدید جایگزین شده‌اند.²⁰ درست است که استان گیلان به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی و جغرافیایی منحصربه‌فرد خود، بستری مناسب برای پرورش انواع دام دارد، با این حال، ۷۵ درصد دامداری‌های گیلان به‌صورت سنتی اداره می‌شوند.²¹

یکی دیگر از فعالیت‌های منحصربه‌فرد منطقه خزر، و به‌ویژه گیلان، ماهیگیری ماهیان خاویاری (شیلات) در امتداد سواحل است. این صنعت همواره به‌عنوان یک بخش خارجی در اقتصاد محلی مطرح بوده است.

بخش صنعت:

• یکی از قطبهای صنعتی کشور، بویژه در صنایع تبدیلی کشاورزی و دریایی و صنایع دارویی و سلولزی و نساجی و فولاد (جزو ده استان اول کشور).
• برخورداری از مواد اولیه برای توسعه صنایع تبدیلی.
• وجود شهرک ها و نواحی صنعتی در نقاط مختلف استان که به گزارش ایرنا، این تعداد به حدود 3 هزار واحد صنعتی در 33 منطقه و شهرک صنعتی میرسد.²²

بخش خدمات(تجارت و بازرگانی و حمل و نقل):

استان گیلان به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز، دسترسی به دریای خزر، بنادر انزلی و آستارا، فرودگاه بین‌المللی رشت و شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی (آزادراه قزوین-رشت و راه‌آهن قزوین-بندرانزلی)، از قطب‌های مهم تجارت و بازرگانی کشور است. همچنین حضور نهادهای تجاری مانند اتاق بازرگانی گیلان و مرکز آموزش بازرگانی، به توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی کمک کرده است.

 بازار املاک و مستغلات گیلان

استان گیلان به دلیل طبیعت زیبا و آب‌وهوای معتدل، همواره مورد توجه خریداران ملک بوده است. در ادامه، سه جنبه کلیدی بازار املاک و مستغلات این استان را بررسی می‌کنیم:

مناطق پرتقاضا:

شهرهای رشت، بندرانزلی و زیباکنار از جمله مناطق پرطرفدار برای خرید ملک در گیلان محسوب می‌شوند. رشت به عنوان مرکز استان، امکانات شهری کاملی دارد و بندرانزلی به دلیل دسترسی به دریا و امکانات بندری جذابیت ویژه‌ای دارد. زیباکنار نیز به واسطه سواحل زیبا و طبیعت بکر، مقصد محبوبی برای خریداران ویلا است.

نوع ساخت‌وساز غالب:

در گیلان، به دلیل شرایط آب‌وهوایی خاص، ساخت‌وسازها با ویژگی‌های معماری منحصربه‌فردی انجام می‌شوند. استفاده از بام‌های شیب‌دار برای مقابله با بارندگی زیاد و طراحی ایوان‌های گسترده برای بهره‌برداری از تهویه طبیعی از جمله خصوصیات معماری این منطقه است.

به طور کلی، بازار املاک گیلان با توجه به تنوع مناطق و نوع ساخت‌وسازها، گزینه‌های متعددی را برای خریداران با سلیقه‌ها و بودجه‌های مختلف فراهم می‌کند.

چالش‌ها و فرصت‌ها در املاک و مستغلات گیلان

فرصت‌ ها:

1. جاذبه‌های طبیعی و گردشگری: گیلان با طبیعت بکر، سواحل زیبا و آب‌وهوای معتدل، مقصدی محبوب برای گردشگران و خریداران ملک است. این ویژگی‌ها فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری در حوزه املاک فراهم می‌کند.
2. تقاضای بالا برای خانه‌های دوم: بسیاری از افراد به دنبال خرید خانه‌های دوم در مناطق خوش‌آب‌وهوا هستند. گیلان با مناظر زیبا و دسترسی مناسب، گزینه‌ای جذاب برای این منظور محسوب می‌شود.

چالش ها:

1. بافت فرسوده شهری: وجود بافت‌های فرسوده در برخی مناطق شهری گیلان، نیازمند نوسازی و بهسازی است که می‌تواند هزینه‌بر و زمان‌بر باشد.
2. کمبود زمین مناسب برای ساخت‌وساز: یکی از مشکلات اساسی در اجرای طرح‌های مسکن در گیلان، کمبود زمین مناسب است.²³
3. نبود زیرساخت‌های مناسب برای مدیریت رطوبت و بارندگی: در برخی مناطق می‌تواند به مشکلاتی نظیر تخریب سازه‌ها، رشد قارچ و کپک، و کاهش عمر مفید ساختمان‌ها منجر شود. این مسائل، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را افزایش داده و ممکن است بر جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش املاک و مستغلات تأثیر منفی بگذارد.

پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری

فرصت‌های سرمایه‌گذاری:

استان گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی خود، فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوعی را در بخش‌های مختلف ارائه می‌دهد:

گردشگری

یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها است؛ به‌ طوری‌ که در سال‌های اخیر، این رشد، فرصت‌های بی‌نظیری برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف از جمله هتل‌سازی، ویلاسازی و خدمات گردشگری فراهم کرده است.

صنایع تبدیلی و غذایی

با توجه به شرایط اقلیمی مناسب، سرمایه‌گذاری در زمینه‌های پرورش طیور سنتی و صنعتی، تولید پوشاک، شیلات و تولید و فرآوری آبزیان (سردآبی و گرمابی)، تولید مواد غذایی و آشامیدنی و تولید صنایع دستی می‌تواند بازدهی مطلوبی داشته باشد.

منطقه آزاد انزلی

با داشتن دو شهرک صنعتی و ارائه معافیت‌های مالیاتی، محیطی مناسب برای راه‌اندازی کسب‌وکارها فراهم کرده است. همچنین، با ارائه بسته‌های تشویقی صادراتی به کشورهای حاشیه دریای خزر، فرصت‌های مناسبی برای صادرات کالاهای استان ایجاد شده است.

پروژه های توسعه ای:

راه‌آهن رشت-کاسپین: تکمیل این مسیر ریلی به منظور بهبود حمل‌ونقل و اتصال بهتر به شبکه ریلی کشور انجام شده است.

سد لاستیکی فخرآباد رشت: این سد با هدف مدیریت منابع آبی و بهبود آبیاری اراضی کشاورزی منطقه احداث شده است.

پل‌های کیازنیک: احداث این پل‌ها برای بهبود ارتباطات جاده‌ای و کاهش ترافیک در مناطق مربوطه صورت گرفته است.²⁴

نتیجه‌گیری و چشم‌انداز آینده استان گیلان

استان گیلان با تاریخچه‌ای غنی از فرهنگ، هنر، و طبیعت منحصر به‌فرد، به‌عنوان یکی از استان‌های با پتانسیل بالای توسعه در ایران شناخته می‌شود. تنوع قومیتی این استان به‌ویژه در بخش‌های فرهنگی و هنری، فرصت‌های منحصر به‌فردی برای گسترش صنایع دستی، گردشگری و آموزش‌های فرهنگی فراهم آورده است. جاذبه‌های طبیعی همچون جنگل‌های هیرکانی، سواحل دریای خزر و کوهستان‌ها به همراه آثار تاریخی و باستانی، گیلان را به یک مقصد مهم گردشگری تبدیل کرده است که پتانسیل رشد در این زمینه را دارد.

از سوی دیگر، گیلان با چالش‌های محیطی همچون رطوبت بالا و بارندگی زیاد مواجه است که باید در راستای بهبود زیرساخت‌ها و مدیریت منابع آب، تدابیر بهینه‌ای اتخاذ شود. در حوزه املاک و مستغلات نیز، توسعه بخش مسکن و زیرساخت‌های مرتبط با آن در کنار پروژه‌های عمرانی در حال اجرا، می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی در این استان فراهم آورد.

با توجه به منابع طبیعی و انسانی غنی گیلان، این استان می‌تواند در آینده نزدیک به قطب مهمی در زمینه‌های مختلف از جمله کشاورزی، گردشگری، صنایع دستی و حتی اقتصاد دریامحور تبدیل شود. توجه به توسعه پایدار و استفاده بهینه از پتانسیل‌های موجود، نیازمند همکاری‌های بیشتر بین بخش دولتی، خصوصی و جوامع محلی است تا گیلان در مسیر پیشرفت و تعالی قرار گیرد.

1. تاریخچه مختصر استان گیلان-استانداری گیلان ↩︎
2. تاریخچه مختصر استان گیلان-دانشنامه بریتانیکا ↩︎
3. جنبش جنگل-کتاب نهضت جنگل؛ از آغاز تا فرجام نوشته فریدون شایسته ↩︎
4. وسعت گیلان-استانداری گیلان ↩︎
5. ناهمواری های گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
6. اقلیم و پوشش گیاهی گیلان- دانشنامه ایرانیکا ↩︎
7. جمعیت گیلان-مرکز آمار ایران ↩︎
8. میزان شهرنشینی گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
9. رشد شهرنشینی در گیلان-ایسنا ↩︎
10. مهاجرت در گیلان-روزنامه گیلان امروز ↩︎
11. مهاجرت معکوس در گیلان-مقاله ای از دانشگاه گیلان ↩︎
12. دین استان گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
13. ویژگی های قومی گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
14. ویژگی های زبانی گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
15. تپه های باستانی و قلعه های گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
16. صنایع دستی و سوغات گیلان-ایسنا ↩︎
17. عادات غذایی و شیوه های پخت و پز در گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
18. اقتصاد و صنایع اصلی گیلان-فردای اقتصاد ↩︎
19. کشاورزی در گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
20. دامداری گیلان-دانشنامه ایرانیکا ↩︎
21. دامداری گیلان-ایسنا ↩︎
22. صنعت در گیلان-استانداری استان گیلان ↩︎
23. کمبود زمین در گیلان-ایسنا ↩︎
24. پروژه های توسعه ای گیلان-ایرنا ↩︎