رژه سیاره ای ژانویه 2025

رژه سیاره‌ ای یکی از پدیده‌های جالبی است که توجه علاقه‌مندان به آسمان شب را به خود جلب می‌کند و احتمالا شما هم اسم این پدیده را شنیده باشید. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که چند سیاره در منظومه شمسی تقریباً در یک راستا قرار می‌گیرند و منظره‌ای بی‌نظیر را در آسمان خلق می‌کنند.

در این مقاله، به زبانی ساده بررسی می‌کنیم که رژه سیاره‌ ای چیست، چرا رخ می‌دهد و چرا این‌قدر جذاب است. علاوه بر این، درباره رژه سیاره ای که در روزهای نزدیک در پیش داریم صحبت خواهیم کرد و چگونگی رصد آنها را توضیح خواهیم داد. همچنین اپلیکیشنی کاربردی و رایگان برای علاقه مندان به نجوم معرفی خواهیم کرد.

رژه سیاره ای چیست؟

هم‌راستایی سیارات یا Planetary alignment اصطلاحی است که در نجوم برای توصیف رویدادی به کار می‌رود که در آن چندین سیاره در یک منطقه کوچک از آسمان جمع می‌شوند. این رویداد ممکن است به طور غیررسمی “رژه سیارات” یا به انگلیسی planetary parade نیز نامیده شود.

این پدیده به طور کلی به دو صورت زیر می‌تواند تعریف شود:

• 1.هم‌راستایی ظاهری در آسمان: در این حالت، سیارات از دید ناظر زمینی در یک خط یا نزدیک به هم در آسمان دیده می‌شوند. این نوع هم‌راستایی نسبتاً رایج است و هر چند سال یک‌بار رخ می‌دهد. برای مثال، در ۲5 ژانویه ۲۰۲۵ (6بهمن1403) ، شش سیاره — مریخ، مشتری، اورانوس، نپتون، زهره و زحل — در آسمان عصرگاهی هم‌راستا خواهند شد.

• 2.هم‌راستایی کامل در فضا: در این حالت، تمام سیارات منظومه شمسی دقیقاً در یک خط در یک سمت خورشید قرار می‌گیرند. این نوع هم‌راستایی بسیار نادر است و به دلیل تفاوت در دوره‌های مداری سیارات، وقوع آن ممکن است میلیاردها یا حتی تریلیون‌ها سال طول بکشد. در واقع، چنین هم‌راستایی کاملی تاکنون رخ نداده و احتمال وقوع آن در آینده نیز بسیار کم است.

این پدیده که این روزها به یکی از جذابترین موضوعات مورد بحث در بین مردم تبدیل شده است، معمولا به عنوان پدیده ای نادر معرفی میشود که این باور تا حد زیادی اشتباه است. حقیقت این است که سیارات همیشه در طول یک خط در آسمان(از دید ساکنان کرهٔ زمین)ظاهر می‌شوند، این خط که دایرةالبروج نام دارد، صفحه منظومه شمسی را نشان می‌دهد که در آن سیاره‌ها به دور خورشید می‌چرخند. بنابراین این “هم‌ راستایی” چیز خاصی نیست. چیزی که کمتر اتفاق می‌افتد، مشاهده بیش از پنج سیاره درخشان به طور هم‌زمان است، که هر سال رخ نمی‌دهد. آیا این یک “رژه سیاره‌ای” است؟ این اصطلاحی فنی در علم نجوم نیست، بنابراین هر چه دوست دارید آن را بنامید!

ژانویه 2025 در آسمان چه خبر است؟

• تمام ماه – چهار سیاره قابل مشاهده:
  در چند ساعت ابتدایی بعد از تاریکی هوا، زهره و زحل را در جنوب‌غرب، مشتری را بالای سر، و مریخ را در شرق خواهید یافت. اورانوس و نپتون نیز در این خط وجود دارند، اما برای دیدن آن‌ها نیاز به تلسکوپ دارید. این دقیقا به اصطلاح عامیانه همان رژه سیاره ای است که از آن صحبت میشود.

• ۳ ژانویه – اوج بارش شهابی کوادرانتید:
  این یک بارش شهابی متوسط است که معمولاً ۲۰ تا ۳۰ شهاب در ساعت تحت آسمان تاریک و صاف در زمان اوج خود به نمایش می‌گذارد. به دلیل عدم وجود نور مزاحم ماه، امسال زمان مناسبی برای رصد شهاب‌ها است. بهترین زمان مشاهده، پس از نیمه‌شب در آسمان تاریک دور از چراغ‌های شهر است.

• ۱۳ ژانویه – عبور ماه از مقابل مریخ:
  برای رصدگران آسمان در ایالات متحده و کانادای شرقی، ماه به نظر می‌رسد که در این شب از مقابل مریخ عبور می‌کند. زمان دقیق این رویداد بسته به موقعیت مکانی شما متفاوت است، بنابراین برای جزئیات دقیق از اپلیکیشن‌های آسمان‌نگری موردعلاقه خود استفاده کنید.

• ۱۷ و ۱۸ ژانویه – هم‌نشینی زهره و زحل:
  در طول چند هفته، این دو سیاره به یکدیگر نزدیک‌تر شده و تنها با فاصله چند درجه (حدود دو درجه) در آسمان دیده می‌شوند. این نزدیک‌ترین حالت آن‌ها در ۱۷ و ۱۸ ژانویه یعنی 28 و 29 دی ماه رخ می‌دهد.

• تمام ماه – مریخ در حالت مقابله:
  سیاره سرخ در این ماه دقیقاً در طرف مقابل خورشید نسبت به زمین قرار می‌گیرد و تمام شب روشن می‌درخشد. مریخ در ابتدای شب در شرق قابل مشاهده است و در سحرگاه به جنوب‌غرب منتقل می‌شود.

چالش‌ها و محدودیت‌های رصد رژه سیاره ای

رصد پدیده‌های نجومی مانند رژه سیاره‌ای و به‌طور کلی مشاهده آسمان شب، با چالش‌ها و محدودیت‌های متعددی مواجه است که می‌تواند کیفیت تجربه رصد را تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه به برخی از این چالش‌ها و راهکارهای مقابله با آن‌ها می‌پردازیم:

آلودگی نوری

یکی از بزرگ‌ترین موانع برای رصد رژه سیاره ای و به طور کلی آسمان شب، آلودگی نوری است که ناشی از نورهای مصنوعی شهری و صنعتی می‌باشد. این نورها باعث کاهش وضوح آسمان و دشواری در مشاهده اجرام کم‌نور می‌شوند. برای مقابله با این مشکل، توصیه می‌شود به مکان‌هایی دور از منابع نور مصنوعی مانند حومه شهرها یا مناطق کوهستانی سفر کنید. همچنین، استفاده از فیلترهای نوری می‌تواند به کاهش تأثیر آلودگی نوری کمک کند.

آلودگی هوا

وجود ذرات معلق در هوا، دود و آلودگی‌های صنعتی می‌تواند بر کیفیت رصد تأثیر بگذارد. این ذرات باعث پراکندگی نور و کاهش وضوح تصویر می‌شوند. برای بهبود شرایط رصد، انتخاب مکان‌هایی با هوای پاک و دور از منابع آلودگی توصیه می‌شود.

شرایط جوی

ابرها، مه و رطوبت می‌توانند دید آسمان را محدود کنند. بررسی پیش‌بینی وضعیت جوی قبل از برنامه‌ریزی برای رصد رژه سیارات می‌تواند به انتخاب زمان مناسب کمک کند.

محدودیت‌ تجهیزات

استفاده از تلسکوپ‌ها و دوربین‌های دوچشمی با کیفیت پایین می‌تواند تجربه رصد را کاهش دهد. اطمینان از کیفیت و تنظیم صحیح تجهیزات قبل از رصد ضروری است.

آشنایی با آسمان

عدم آشنایی با صورت‌های فلکی و موقعیت اجرام آسمانی می‌تواند رصد آسمان و به خصوص رژه سیاره ای را دشوار کند. استفاده از اپلیکیشن‌های نجومی و نقشه‌های آسمانی می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. یکی از بهترین اپلیکیشن های موجود در این زمینه اپلیکیشن sky tonight است که بعدتر در همین مقاله درباره آن توضیح داده ام.

محدودیت‌های زمانی

برخی پدیده‌های نجومی در زمان‌های خاصی از سال یا شب رخ می‌دهند. برنامه‌ریزی دقیق و اطلاع از زمان‌بندی این پدیده‌ها برای رصد موفق ضروری است. دقیقا مثل رژه سیاره ای که گفتیم امسال در تاریخ 6 بهمن، هم راستایی و رژه سیارات — مریخ، مشتری، اورانوس، نپتون، زهره و زحل — در آسمان عصرگاهی را خواهیم داشت.

از بین این چالش هایی که در زمان رصد ممکن است برای ما پیش آید، آلودگی هوا و آلودگی نوری از دسته چالش هایی هستند که در قرن های اخیر، شهرنشینی بر محیط زیست تحمیل کرده است. اگر برای شما هم مطالعات شهری و اجتماعی و بررسی همه جانبه یک موضوع علمی جالب است به شما پیشنهاد میدهیم مقاله شهرنشینی و چالش های آن را مطالعه کنید.

چطور رژه سیاره ای بعدی را رصد کنیم؟

اولین قدم انتخاب زمان مناسب است. برای مشاهده این رژه سیاره‌ ای، باید زمان طلوع آفتاب در موقعیت خود را پیدا کنید و حداقل یک ساعت قبل از آن شروع به رصد کنید. شما می‌توانید زمان طلوع آفتاب را با استفاده از اپلیکیشن Sky Tonight که قبلتر هم از آن اسم بردم، برای موقعیت خود پیدا کنید. برای این کار، اپلیکیشن Sky Tonight را باز کرده و وارد تقویم شوید. سپس به تب “Sky” بروید و طرح‌ها و زمان‌های شفق را برای هر روز مشاهده خواهید کرد. تاریخ مورد نظر را انتخاب کرده و زمان طلوع آفتاب را برای موقعیت خود بررسی کنید(زمان نزدیک به آیکن خورشید و فلش به سمت بالا).

سپس مطمئن شوید که دارید سیاره‌ها را می‌بینید نه ستارگان. این کار به اندازه‌ای که به نظر می‌رسد ساده نیست! ممکن است تشخیص زهره آسان باشد، زیرا روشن‌ترین جسم آسمانی بعد از ماه خواهد بود. اما دیگر سیاره‌ها کمی کم‌نورتر هستند. یکی از تفاوت‌ها این است که سیاره‌ها، برخلاف ستارگان، نمی‌درخشند.

آسان‌ترین روش برای تشخیص اینکه آیا سیاره یا ستاره می‌بینید، استفاده از اپلیکیشن رایگان Sky Tonight است:

گام 1: اپلیکیشن Sky Tonight را باز کرده و دستگاه خود را به سمت آسمان نشانه‌گذاری کنید یا روی دکمه آبی بزرگ ضربه بزنید. اپلیکیشن نمایش زنده‌ای از آسمان بالای شما را نمایش می‌دهد و حرکت شما را ردیابی می‌کند.

گام 2: دستگاه خود را به سمت بخشی از آسمان که شیء مورد نظر شما در آن قرار دارد هدایت کنید. می‌توانید شدت نور را کاهش دهید تا فقط اجسام قابل مشاهده با چشم غیر مسلح روی صفحه باقی بمانند. برای این کار، روی پانل پایین ضربه بزنید و اسلایدر بالایی را به سمت آیکن چشم بکشید.

گام 3: روی شیء ضربه بزنید تا نام آن روی صفحه نمایش داده شود، سپس می‌توانید روی نام آن ضربه بزنید تا اطلاعات بیشتری در مورد آن بدست آورید.

برای مشاهده رژه سیاره‌ای در زیباترین حالت خود، مکانی با آسمان تاریک و بدون آلودگی نوری و با دید واضح از افق پیدا کنید (بدون موانعی مانند درختان یا ساختمان‌های بلند).

نتیجه گیری

رژه سیاره‌ای، که در آن سیارات مختلف در آسمان در یک راستا قرار می‌گیرند، یک پدیده جالب و زیبا است. رژه سیاره‌ای ژانویه 2025 شامل سیارات مریخ، مشتری، اورانوس، نپتون، زهره و زحل می‌شود که فرصتی عالی برای علاقه‌مندان به نجوم فراهم می‌کند. این رویدادها به ندرت اتفاق می‌افتند، بنابراین اگر می‌خواهید از آن لذت ببرید، باید زمان و مکان مناسبی انتخاب کنید.

برای مشاهده بهتر این پدیده، مهم است که از مکان‌هایی با آلودگی نوری کم و دید باز به افق استفاده کنید. اپلیکیشن‌هایی مانند Sky Tonight می‌توانند در شناسایی سیارات به شما کمک کنند. البته، آلودگی نوری و موانع طبیعی می‌توانند چالش‌هایی ایجاد کنند، اما با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانید تجربه‌ای بی‌نظیر داشته باشید.

این نوع رویدادها نشان می‌دهند که هنوز در آسمان و فضای بیرون بسیاری از رازها برای کشف وجود دارد و می‌توانند الهام‌بخش لحظات جالب و کشفیات جدید در دنیای نجوم باشند.

منابع

1. مقاله رژه سیاره ای چیست و چگونه آن را رصد کنیم؟ از وبسایت نجومی starwalk
2. مقاله اخبار نجومی ماه ژانویه ناسا از وبسایت رسمی ناسا
3. مقاله آیا در رژه سیاره ای، سیارات واقعا در یک راستا قرار میگیرند؟ از وبسایت علمی how stuff works