از بارش شهابی تا ماه صورتی در آوریل 2025

مقدمه

در ماه آوریل(12 فروردین تا 10 اردیبهشت)، آسمان شب پر از رویدادهای کیهانی است که با هر شبش ما را بیشتر با رازهای آسمان آشنا می‌کند و شور کشف و کنجکاوی را در دل علاقه‌مندان زنده نگه می‌دارد:
خوشه‌های ستاره‌ای، هم‌راستایی سیارات، یک بارش شهابی و حتی ماه صورتی. چه یک ستاره‌شناس باتجربه باشید، چه فقط به دنبال لحظه‌ای شگفت‌انگیز در آسمان، این‌ها رویدادهایی هستند که شاید برایتان جالب باشد بیشتر درباره شان بدانید.

در این میان، پدیده‌ای که بیشتر از همه توجه‌ها را به خود جلب کرده، ماه کامل آوریل یا «ماه صورتی» است. با وجود نام شاعرانه‌اش، این ماه به رنگ صورتی دیده نمی‌شود، بلکه به دلیل دیگری که در ادامه مقاله برایتان شرح خواهم داد به این نام معروف شده است.
در این مقاله، ابتدا مروری می‌کنیم بر تمام رویدادهای مهم نجومی آوریل ۲۰۲۵ به ترتیب زمانی و سپس در روز وقوع ماه صورتی، به شکل مفصل‌تری درباره آن توضیح خواهیم داد. همراه ما باشید تا با چشمان بازتری به آسمان شب نگاه کنیم.

تقویم پدیده‌های نجومی آوریل 2025

ماه در نزدیکی خوشه ستاره‌ای پروین — ۱ آوریل/12 فروردین

در تاریخ ۱ آوریل یا به شمسی 12 فروردین، میتوانید هلال ماه را در حال عبور درست در کنار خوشه پروین تماشا کنید؛ یکی از درخشان‌ترین و شناخته‌شده‌ترین خوشه‌های ستاره‌ای که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. این خوشه که در فاصله حدود ۴۱۰ سال نوری از زمین در صورت فلکی گاو (ثور) قرار دارد، با نام «هفت خواهران» نیز شناخته می‌شود و به صورت گروهی فشرده از ستارگان دیده می‌شود. و هم‌چنین صورت فلکی خرس بزرگ یا «دب اکبر» که در برابر آن قرار می‌گیرد به هفت برادر معروف است.

این خوشه در واقع بیش از ۱٬۰۰۰ ستاره را در خود جای داده است، اما تنها حدود شش ستاره آن به اندازه‌ای روشن هستند که بتوان بدون دوربین دوچشمی یا تلسکوپ آن‌ها را دید. این ستاره‌های جوان که تخمین زده می‌شود کمتر از ۱۰۰ میلیون سال سن داشته باشند، بسیار داغ‌اند و با نوری آبی و درخشان می‌سوزند که به‌راحتی از زمین قابل مشاهده است.

ماه کامل صورتی: کامل ولی نه صورتی! — ۱۳ آوریل/23 فروردین

در آوریل 2025، ماه در تاریخ ۱۳ آوریل ساعت ۰۰:۲۲ به وقت گرینویچ (مطابق با ساعت ۲:۵۲ بامداد روز یکشنبه ۲۳ فروردین ۱۴۰۴ به وقت ایران) ماه کامل آوریل امسال، از نوع ماه کوچک (micromoon) نیز هست. بر خلاف «ابرماه» (supermoon)، در ماه کوچک ماه در دورترین نقطه‌ی مدار بیضوی‌اش نسبت به زمین قرار می‌گیرد، نقطه‌ای که به آن «اوج» (apogee) گفته می‌شود و در آن حالت به شکل کامل دیده میشود.

البته باید بدانید که در علم نجوم، “ماه کامل” به یک لحظه‌ی دقیق زمانی اشاره دارد، اما برای ناظران زمینی، ماه حدود یک روز قبل و بعد از آن لحظه نیز کامل به نظر می‌رسدکه در این بازه، می‌توانید دیسک درخشان و گرد ماه را در آسمان شب، مشاهده کنید. در ۱۳ آوریل، ماه حدود ۲۵۲ هزار مایل (حدود ۴۰۵ هزار کیلومتر) از زمین فاصله خواهد داشت و اندکی کوچکتر و کم‌نورتر از حالت عادی دیده می‌شود.

ماه کامل ماه آوریل با نام «ماه صورتی» شناخته می‌شود—نه به‌خاطر رنگ آن، بلکه به‌خاطر زمان وقوعش. این نام که توسط سالنامه کشاورزان (Farmers’ Almanac) رایج شده و ریشه در سنت‌های بومیان آمریکای شمالی دارد، به شکوفایی فصلی «خزه‌ی صورتی» یا «فلوکس خزنده» اشاره دارد؛ یکی از نخستین گل‌های وحشی که در بهار ظاهر می‌شود.

البته ماه کامل آوریل در فرهنگ های مختلف به نام های متفاوتی مشهور است که هرکدام به نشانه‌ای از طبیعت یا فعالیت‌های انسانی در این دوره از سال اشاره می‌کنند. مثلا:

• در فرهنگ چینی: ماه صدتومانی (Peony Moon)
• در فرهنگ سلتیک: ماه رشد (Growing Moon)
• در سنت ویکا (Wiccan): ماه بذر (Seed Moon)
• در میان سرخ‌پوستان چروکی (Cherokee): ماه گل (Flower Moon)
• در نیم‌کره جنوبی: ماه برداشت (Harvest Moon) یا ماه شکارچی (Hunter’s Moon)

هر یک از این نام‌ها بازتاب‌دهنده‌ی فصل، طبیعت و سبک زندگی مردم آن منطقه در زمان ماه کامل آوریل است. این نام‌ها نشان می‌دهند که چگونه جوامع مختلف از دیرباز آسمان را با فرهنگ، کشاورزی، و سبک زندگی خود پیوند می‌زنند و به هر پدیده‌ی آسمانی معنایی بومی می‌بخشند.🌸🌾🌕

رژه چهار سیاره – ۱۷ آوریل/28 فروردین

سحرخیزان نیم‌کره جنوبی زمین در روز ۱۷ آوریل(28 فروردین) شاهد پدیده‌ای جذاب خواهند بود. در این تاریخ، سیارات عطارد، زهره، زحل و نپتون در امتداد یک خط، در آسمان شرقی و کمی پیش از طلوع خورشید دیده خواهند شد. سه سیاره‌ی اول با چشم غیرمسلح قابل مشاهده‌اند، اما نپتون که کم‌نورتر است، بهتر است با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ رصد شود.

این رژه سیاره‌ای در نیم‌کره شمالی زمین نیز قابل مشاهده خواهد بود، اما روشنایی آسمان، دیدن آن را کمی دشوار می‌کند. با این حال، زهره که پس از خورشید و ماه، درخشان‌ترین جرم آسمانی است، همچنان به‌راحتی قابل مشاهده خواهد بود.

همچنین اگر علاقه مند هستید که درباره این پدیده بیشتر بدانید، به شما پیشنهاد میدهیم مقاله رژه سیاره ای ژانویه 2025 که در آن مفصلا در اینباره صحبت کرده ایم را مطالعه کنید.

این رژه، فرصتی کم‌نظیر برای دیدن چند سیاره در یک قاب آسمانی‌ست؛ منظره‌ای که گاهی فقط چند بار در سال رخ می‌دهد.

بیشترین کشیدگی غربی عطارد – ۲۱ آوریل/1 اردیبهشت

«کشیدگی عطارد» (به انگلیسی: Mercury Elongation) یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای رصد این سیارهٔ کوچک و نزدیک به خورشید است. چون عطارد همیشه در نزدیکی خورشید در آسمان دیده می‌شود، دیدنش معمولاً سخت است اما در زمان کشیدگی، بهترین شرایط برای دیدن آن فراهم می‌شود. پس اگر به رصد سیاره عطارد علاقه‌مند هستید، حوالی طلوع خورشید در روز ۲۱ آوریل(1 اردیبهشت) فرصت مناسبی خواهید داشت. در این روز، عطارد به بیشترین کشیدگی غربی خود می‌رسد که باید بدانید به طور کلی دو نوع کشیدگی داریم:

• کشیدگی غربی: عطارد در سمت غرب خورشید دیده می‌شود و قبل از طلوع آفتاب در آسمان سحرگاهی ظاهر می‌شود.

• کشیدگی شرقی: عطارد در سمت شرق خورشید دیده می‌شود و بعد از غروب آفتاب قابل مشاهده است.

که همانطور که گفته شد در این تاریخ عطارد دارای کشیدگی غربی خواهد بود.

از آنجا که عطارد بسیار نزدیک به خورشید گردش می‌کند، معمولاً نور خورشید آن را از دید پنهان می‌کند و به همین دلیل، بهترین زمان برای دیدن این سیاره، هنگام رسیدن به کشیدگی‌های بیشینه است. هنگام مشاهده عطارد، به‌ویژه با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، مراقب باشید مستقیماً به خورشید نگاه نکنید.

بارش شهابی شلیاقی – ۲۱ تا ۲۲ آوریل/1 تا 2 اردیبهشت

بارش شهابی شلیاقی در شب‌های ۲۱ و ۲۲ آوریل( 1 تا 2 اردیبهشت) به اوج خود می‌رسد و در شرایط ایده‌آل می‌توان تا حدود ۱۸ شهاب در هر ساعت مشاهده کرد. این بارش شهابی از ۱۷ تا ۲۶ آوریل ادامه دارد، اما این بازه‌ی دو‌شبانه، بهترین زمان برای تماشای آن است. البته حضور ماه که در آن شب‌ها حدود ۴۰ درصد روشنایی دارد، ممکن است باعث محو شدن برخی از شهاب‌های کم‌نورتر شود.

شهاب‌های شلیاقی نام خود را از صورت‌فلکی «شلیاق» (Lyra) گرفته‌اند، چراکه به‌نظر می‌رسد شهاب‌ها از این ناحیه آسمان سرچشمه می‌گیرند. اما منشأ واقعی آن‌ها، دنباله‌دار C/1861 G1 Thatcher است. این بارش شهابی یکی از قدیمی‌ترین‌ها به شمار می‌رود، به‌طوری که مشاهدات ثبت‌شده آن به بیش از ۲۷۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.

صورتک کهکشانی خندان – ۲۵ آوریل/5 اردیبهشت

صبح زود روز ۵ اردیبهشت (۲۵ آوریل)، اگر کمی زود از خواب بیدار شوید و به سمت افق شرقی نگاه کنید، می‌تونید یکی از جالب‌ترین صحنه‌های این ماه رو در آسمان ببینید. در این صبح خاص، سیاره‌های زهره و زحل خیلی نزدیک به هم قرار می‌گیرند و در کنار اون‌ها ماه نازک و کاهیده(یعنی همان ماهی که هلالی شکل است)دیده میشود.

اگر کمی تخیلتون رو فعال کنید و با دقت به این ترکیب نگاه کنید، ممکن است برایتان شبیه یک صورتک خندان یا یک چهره خیالی به نظر برسد! این جور ترکیب‌های خلاقانه بین اجرام آسمانی رو بعضی‌ها «صورتک کیهانی» یا Galactic smiley face می‌نامند.

اما این تنها پدیده جالب اون صبح نیست! ممکن است آن روز پدیده خیلی قشنگ دیگری هم توجهتان را به خود جلب کند به اسم نور زمین یا Earthshine:

وقتی ماه به شکل هلال باریک است، معمولاً بخش تاریکش کاملاً سیاه به نظر میرسد. اما اگه شرایط مناسب باشد، می‌توانید قسمت تاریک آن را به صورت کم‌رنگ ببینید که انگار یک نور ملایم روی آن افتاده است. این نور در واقع از خود زمین بازتاب شده به این شکل که نور خورشید از زمین به سمت ماه انعکاس یافته و بخش تاریک آن را کمی روشن کرده است. دیدن این پدیده یک حس خاص و شاعرانه دارد چون در واقع در آن لحظه داریم نور سیاره خودمان زمین را روی ماه می‌بینیم.

پس اگر آسمان صاف بود و فرصت داشتید، حتماً چند دقیقه‌ای را به تماشای این زیبایی‌های بامدادی اختصاص بدید.

شرایط ایده‌آل برای رصد ستارگان – ۲۷ آوریل/7 اردیبهشت

ماه نو در ۲۷ آوریل( 7 اردیبهشت) به معنای آسمان‌های تاریک است که برای مشاهده اجرام آسمانی کم‌نور که معمولاً تحت تأثیر نور ماه محو می‌شوند، مناسب است. اگر تلسکوپ قدرتمندی داشته باشید، می‌توانید یک اپلیکیشن رصد ستارگان دانلود کرده و از آن برای کشف اجرام قابل مشاهده، از سیاره‌ها تا سحابی‌ها و کهکشان‌ها استفاده کنید. یکی از بهترین اپلیکیشن های موجود در این زمینه اپلیکیشن sky tonight است. چه یک رصدگر حرفه‌ای باشید، چه تازه‌کار، رابط کاربری ساده، تقویم رویدادهای نجومی، و اطلاعات دقیق Sky Tonight، آن را به یک همراه عالی برای سفرهای شبانه در دل کهکشان تبدیل کرده است.

اگرچه در این شب ماه قابل مشاهده نخواهد بود، اما ماه سوپر (ابرماه) خواهد بود و به نزدیک‌ترین نقطه به زمین در مدار خود، که به آن حضیض گفته می‌شود، خواهد رسید.

نتیجه‌گیری

آوریل، ماهی‌ست سرشار از شگفتی‌های کیهانی؛ ماهی که در آن آسمان شب بی‌وقفه ما را شگفت‌زده می‌کند. از آغاز تا پایان این ماه، پدیده‌هایی همچون طلوع خوشه پروین و عبور صورت‌های فلکی چشم‌نواز، بارش شهابی شلیاقی با دنباله‌های نورانی‌اش، رقص سیارات در کنار یکدیگر در قالب رژه‌ای هماهنگ، و درخشش خیره‌کننده‌ی ماه کامل — یا همان «ماه صورتی» — همگی بهانه‌هایی‌اند برای این‌که شب‌ها سر به آسمان بلند کنیم و لحظه‌ای از شلوغی زمین جدا شویم.

اما آنچه این پدیده‌ها را ارزشمندتر می‌کند، نه فقط زیبایی بصری آن‌هاست، بلکه فرصتی‌ست برای درک عمیق‌ترِ جایگاه‌مان در این جهان پهناور. این لحظات، ما را با ریتم دقیق و منظم طبیعت پیوند می‌زنند؛ نظمی که بی‌صدا ولی بی‌وقفه در جریان است. از ردیابی حرکت سیارات تا لحظه‌ی عبور شهاب در دل شب، هر کدام روایتی از هماهنگی و شکوه کیهانی‌اند.

فرقی ندارد که یک منجم حرفه‌ای باشید یا صرفاً دلتان بخواهد در سکوت شب لحظه‌ای به آسمان خیره شوید؛ آوریل با این همه اتفاقات چشم‌نواز، برای همه چیزی دارد. کافی‌ست یک شب را با کمی دقت به آسمان سپری کنید تا متوجه شوید این بالا، جهانی دیگر در جریان است — جهانی سرشار از رمز و راز، حرکت، و الهام.

پس امسال، اجازه دهید آوریل شما را از نو با آسمان آشتی دهد؛ با نگاهی تازه و چشمانی بازتر، هر شب را فرصتی برای کشف، درک، و لذت بردن از زیبایی بی‌پایان کیهان ببینید.

منابع

مقالاتی از سایت رسمی ناسا

مقالاتی از سایت star walk

مقاله ای نجومی از سایت national geographic