معرفی شهرستان ری استان تهران

مقدمه

شهرستان ری، از کهن‌ترین و ریشه‌دارترین مناطق استان تهران به شمار می‌آید؛ ناحیه‌ای با پیشینه‌ای چند هزار ساله که در بستر تاریخ ایران، جایگاهی درخشان در عرصه‌های فرهنگی، مذهبی و تمدنی داشته است. این شهرستان که در جنوب پایتخت واقع شده، نه تنها به واسطه‌ی آثار تاریخی ارزشمند خود شناخته می‌شود، بلکه به‌واسطه‌ی موقعیت جغرافیایی و اقتصادی‌اش، نقشی حیاتی در ساختار استان تهران ایفا می‌کند.

با گستره‌ای حدود ۲۲۰۴ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۳۴۹٬۷۰۰ نفر (بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵)، ری از بزرگ‌ترین شهرستان‌های استان تهران محسوب می‌شود. پیشینه‌ی آن به دوران کهن بازمی‌گردد؛ دورانی که این منطقه همواره از کانون‌های برجسته‌ی تمدنی و مذهبی ایران‌زمین بوده است. در روزگار معاصر نیز، شهرستان ری به عنوان یکی از قطب‌های صنعتی و کشاورزی استان تهران شناخته می‌شود. وجود کارخانه‌های بزرگ و زمین‌های زراعی پُربار، این منطقه را در زمره‌ی مهم‌ترین مراکز تولید و تأمین اقتصادی پایتخت قرار داده است.

از نظر هم‌جواری جغرافیایی، ری با شهرستان‌های تهران، رباط کریم، بهارستان، اسلامشهر، پاکدشت، قرچک و ورامین مرز مشترک دارد. این موقعیت استراتژیک، بر اهمیت چندوجهی ری افزوده و آن را به یکی از نقاط کلیدی در تأمین نیازهای اقتصادی، معیشتی و حتی فرهنگی کلان‌شهر تهران تبدیل کرده است. همچنین وجود اماکن مذهبی و زیارتی، بناهای تاریخی و فضاهای فرهنگی، این شهرستان را به یکی از مقاصد برجسته‌ی گردشگری مذهبی و تاریخی استان مبدل ساخته است.

توسعه‌ی زیرساخت‌های شهری، هم‌زمان با حفظ بافت تاریخی و هویت فرهنگی، از مهم‌ترین فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی شهرستان ری در مسیر پیشرفت پایدار به شمار می‌رود.

در این نوشتار، کوشیده شده است تا با رویکردی تحلیلی و چندسویه، تصویری روشن و مستند از ویژگی‌ها، ظرفیت‌ها و ساختارهای گوناگون شهرستان ری ارائه شود. مطالب پیش‌ِ رو، پس از بررسی اطلاعات پایه، تقسیمات اداری و پیشینه‌ی تاریخی، به معرفی جاذبه‌های طبیعی، مذهبی و فرهنگی، تحلیل شرایط اقلیمی و تأثیر آن بر بافت معماری، مطالعه زیرساخت‌های اقتصادی و صنعتی، و نیز بررسی خدمات عمومی همچون آموزش، سلامت، بازار، رفاه و فضاهای تفریحی می‌پردازد. هدف نهایی این متن، ترسیم شناختی ژرف، معتبر و کارآمد از شهرستان ری است که بتواند راهنمایی مفید برای پژوهشگران، سرمایه‌گذاران، ساکنان احتمالی و علاقه‌مندان به شناخت دقیق تهران و پیرامون آن باشد.

اطلاعات پایه و پیشینه تاریخی شهرستان ری

مرکز شهرستان ری و تقسیمات تابعه

بخش مرکزی (ری): یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین مناطق ایران محسوب می‌شود که در جنوب تهران واقع شده است. این شهرستان با داشتن آثار تاریخی متعدد و جایگاه فرهنگی غنی، اهمیت ویژه‌ای در میان شهرهای ایران دارد.

بخش فشاپویه: این بخش (با نام کهن پشاپویه)، یکی از مناطق مهم شهرستان ری در استان تهران به‌شمار می‌رود. این بخش از موقعیتی استراتژیک برخوردار است؛ چرا که فرودگاه بین‌المللی امام خمینی نیز در محدوده آن واقع شده است.

یکی از شاخصه‌های طبیعی و جغرافیایی این منطقه، رود شور است؛ رودی دائمی که از کوه‌های استان زنجان سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از استان قزوین و جنوب غرب تهران، وارد فشاپویه می‌شود. این رود پس از طی مسیری حدود ۴۲۰ کیلومتر، در نهایت به شوره‌زار حوض سلطان قم می‌ریزد. شاخه‌هایی چون خررود، ابهررود و کردان از جمله ریزابه‌های اصلی آن به‌شمار می‌آیند.

در منابع تاریخی کهنی همچون لغت‌نامه دهخدا و نزهةالقلوب، از فشاپویه (یا پشاپویه) به‌عنوان یکی از بلوک‌های بااهمیت جنوب شرق تهران یاد شده است. در گذشته، این منطقه شامل روستاهایی چون کلین و کوشک بوده و در تقسیمات کشوری اوایل قرن چهاردهم هجری خورشیدی، به‌عنوان بخشی از ولایت پشاپویه در ایالت تهران شناخته می‌شده است.

کهریزک: کهریزک، شهری در جنوب استان تهران است که در مجاورت بزرگراه تهران–قم قرار دارد و از شمال به آرامستان بهشت زهرا محدود می‌شود. نزدیکی این شهر به فرودگاه بین‌المللی امام خمینی و ایستگاه راه‌آهن، موقعیت جغرافیایی ممتاز و دسترسی آسان را برای آن فراهم کرده است.

با وجود پیشینه تاریخی که کهریزک دارد، امروزه آثار معدودی از گذشته آن برجای مانده است. از جمله مهم‌ترین بناهای تاریخی باقی‌مانده می‌توان به بخشی از سازه‌های کارخانه قند کهریزک و دو عمارت ییلاقی منسوب به فخرالدوله، بانوی دوره قاجار، اشاره کرد که همچنان استوار و پابرجا مانده‌اند.

در حوزه تقسیمات محلی، کهریزک چند روستا از جمله تبائین، قمصر و قلعه نوچمن را دربر می‌گیرد. همچنین دو شهرک به نام‌های شهرک شهدا و شهرک پیام نیز در محدوده این شهر قرار دارند و به بافت شهری آن تنوع بیشتری بخشیده‌اند.

بخش خاوران: این بخش  با مرکزیت شهر قیامدشت، یکی از بخش‌های شهرستان ری در استان تهران است که در تقسیمات رسمی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد.

بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، جمعیت این بخش ۴۶٬۷۶۵ نفر اعلام شده است.

بخش خاوران از دو دهستان به نام‌های خاوران شرقی و خاوران غربی تشکیل شده است و با توجه به نزدیکی به پایتخت و قرارگیری در مسیرهای ارتباطی مهم، از اهمیت جغرافیایی و جمعیتی قابل توجهی برخوردار است.

قلعه‌نو: یکی از پنج بخش شهرستان ری در استان تهران است که در جنوب پایتخت قرار دارد. این شهر در سال ۱۳۹۹ به‌طور رسمی به شهر ارتقا یافت و شهرداری آن در همان سال تأسیس شد. مرکز اداری آن زیر نظر بخش قلعه‌نو اداره می‌شود.

بر اساس سرشماری سال ۱۴۰۲، جمعیت قلعه‌نو ۶٬۹۷۳ نفر گزارش شده است که نسبت به سال ۱۳۹۰ رشد جمعیتی حدود ۲ درصدی را تجربه کرده است. در سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت این شهر ۵٬۳۵۲ نفر در قالب ۱٬۵۸۴ خانوار بوده است.

شهر قلعه‌نو با مساحتی حدود ۱۰۶ هکتار، دارای موقعیت جغرافیایی ۳۵°۳۰′۴۵″ شمالی و ۵۱°۳۰′۵۵″ شرقی است. کد ملی خودرو در این شهر ۳۳ ایران و پیش‌شماره تلفنی آن ۰۲۱۳۶۶۹ می‌باشد.

پیشینه سکونت، تمدن و شکل‌گیری شهرستان ری

شهرستان ری که یکی از کهن‌ترین مناطق تاریخی ایران و جهان به شمار می‌آید، سابقه‌ای دیرینه در تمدن بشری دارد. نام قدیمی این منطقه «ری» یا «رگا» بوده و مرکز آن در پای صخره‌ای به نام چشمه علی قرار دارد؛ جایی که سرچشمه نهر سورن است و از دیرباز محل سکونت انسان‌ها بوده است.

کاوش‌های باستان‌شناسی نشان داده‌اند که تمدن در این منطقه قدمتی چند هزار ساله دارد. کشف ادوات سنگی و استخوانی متعدد در ناحیه چشمه علی نشان‌دهنده پیشرفت مردم در صنعت و هنر در دوران نوسنگی است. همچنین، وجود تپه‌هایی مانند میل آتشگاهی (مرتبط با دوران ساسانی)، تپه چال ترخان و تپه مرتضی کرد بیانگر تمدنی غنی و مستمر در این محدوده است.

طبق منابع تاریخی، ری از قدیمی‌ترین شهرهای مذهبی ایران بوده است؛ به طوری که در کتاب‌های تاریخی مانند تاریخ طبری و مروج الذهب، از آتشکده‌ای در این شهر یاد شده که قدمت آن به پیش از ظهور زرتشت می‌رسد. فتح ری توسط اعراب نیز با حفظ آتشکده همراه بوده و نشان‌دهنده اهمیت مذهبی این منطقه است.

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های تمدن باستانی ری، فرهنگ چشمه علی است که در پایان عصر نوسنگی (حدود ۵۳۰۰ تا ۴۳۰۰ پیش از میلاد) در فلات مرکزی ایران شکل گرفت و تا جنوب ترکمنستان نیز گسترش یافت. سفال‌های قرمز دست‌ساز با نقوش تکراری حیوانات و خطوط منحنی از ویژگی‌های بارز این فرهنگ است که در خانه‌سازی نیز با خشت‌های مستطیل شکل نمود داشته است.

علاوه بر این، کشف یک ظرف سفالی از ۶ هزار سال پیش از میلاد در چشمه علی که رگه‌های مس در آن دیده می‌شود، بیانگر آغاز استفاده از مس در صنعت این منطقه است.

شهرستان ری، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدنی ایران، دارای تاریخ و فرهنگی غنی است که با توجه به کاوش‌های باستان‌شناسی و متون تاریخی، نقش مهمی در تاریخ ایران باستان ایفا کرده است.

تاریخچه نام شهرستان ری و تغییرات آن در گذر زمان

نام «ری» از کهن‌ترین نام‌های جغرافیایی ایران است که ریشه در زبان فارسی دارد و به معنای «شهر سلطنتی» تعبیر می‌شود. اهالی این منطقه را «رازی» می‌نامند. در برخی روایت‌ها آمده است که «ری» و «راز» دو برادر بودند که با همکاری هم این شهر را بنا کردند و توافق کردند که نام شهر «ری» و اهالی آن «رازی» باشد. همچنین بانی این شهر را شخصی به نام «راز بن فارسی بن یواسان» دانسته‌اند.

در متون تاریخی و روایات مختلف، دلایل و داستان‌های گوناگونی برای نام‌گذاری ری بیان شده است. یکی از روایت‌ها از کیخسرو، شاه اسطوره‌ای ایران، سخن می‌گوید که پس از بازسازی ارابه‌ای که پدرش کیکاووس ساخته بود، هنگام عبور از منطقه‌ای، مردم فریاد زدند: «به ری آمد»، که اشاره به معنی واژه «ری» در زبان فارسی قدیم به مفهوم «ارابه» داشته است. بر اساس این داستان، کیخسرو دستور داد تا شهری در آن محل بنا شود و نام آن را «ری» گذاشتند.

در برخی متون، «ری» به معنای نیکویی نیز ذکر شده است. این شهر در طول تاریخ، نام‌های فراوانی داشته که هر کدام بازتاب‌دهندۀ دوره‌ای از تمدن و فرهنگ آن منطقه بوده‌اند. از جمله نام‌های قدیمی ری می‌توان به آرساسیا، آرساکیا، ارشکیه، اروپس، اَلری، اورپا، راجیس، راز، رازی، راژس، ریشهر، ماد رازی، محمدیه و دیگر موارد اشاره کرد. این تعدد نام‌ها گویای پیچیدگی تاریخ و گستردگی فرهنگ این شهر است.

همچنین ری در منابع تاریخی لقب‌هایی چون «عروس‌البلاد» و «ام‌البلاد» داشته که بیانگر اهمیت آن به‌عنوان یکی از مراکز فرهنگی و سیاسی ایران بوده است. در دوره خلفای عباسی، نام «محمدیه» برای این شهر رایج شد، چرا که خلیفه مهدی و پسرش هارون‌الرشید در این منطقه اقامت داشته و بسیاری از سکه‌های عباسی به این نام ضرب شده‌اند.

در برخی اسناد تاریخی و الواح باستانی، نام ری با عناوین راگا و راگ کا ان نیز ثبت شده که نشان‌دهندۀ قدمت و جایگاه ویژه این شهر در تاریخ کهن ایران است.

طبیعت، گردشگری و جذابیت‌های محیطی شهرستان ری

شهر ری، یکی از شهرستان‌های پر اهمیت استان تهران، با ویژگی‌های جغرافیایی منحصر به فرد، ترکیبی زیبا از چشم‌اندازهای طبیعی و میراث فرهنگی غنی را در خود جای داده است. این منطقه که ممکن است کمتر به چشم بیاید، با کوه‌های سرسبز، دشت‌های وسیع و رودخانه‌های زلال، جلوه‌ای خاص از طبیعت بکر را ارائه می‌کند. ساختارهای روستایی تاریخی، آثار باستانی برجسته و آداب و رسوم سنتی مردم شهرری، نشان‌دهنده پیشینه تاریخی و هویت عمیق این شهرستان است. در ادامه، برخی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی شهر ری معرفی خواهند شد:

شرایط اقلیمی و آب ‌وهوا شهرستان ری

شهر ری دارای اقلیم گرم و خشک است، با تابستان‌های بسیار گرم و زمستان‌های سرد و کم‌بارش. دمای هوا در تابستان‌ها تا ۴۲ درجه سانتی‌گراد و در زمستان‌ها تا حدود ۹- درجه سانتی‌گراد پایین می‌آید. متوسط بارندگی سالانه این منطقه بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر است و رطوبت هوا به‌خصوص در فصل تابستان کم است.

بادهای غالب در بهار و زمستان از سمت غرب و شمال‌غرب می‌وزند، در حالی که در تابستان بادهای جنوب‌شرقی و جنوبی غالب هستند. به دلیل کمبود بارش و خشکی هوا، پوشش گیاهی این منطقه محدود است.

این شرایط اقلیمی باعث شده مصرف آب در ری به‌طور قابل‌توجهی بالا باشد. در منابع تاریخی نیز به آب‌وهوای خشک و دشوار این منطقه اشاره شده است.

ویژگی‌های اقتصادی و زیرساختی شهرستان ری

منابع اصلی درآمد

اقتصاد شهرستان ری متکی به ترکیبی از کشاورزی مدرن، دام‌داری و صنعت خدماتی است. این شهرستان با در اختیار داشتن حدود ۱۹٪ از اراضی قابل کشت استان تهران (۳۵٬۰۰۰ هکتار از ۱۸۷٬۰۰۰ هکتار) و تولید سالانه حدود ۱٬۰۶۲٬۰۰۰ تن محصولات کشاورزی، روبه‌عنوان قطب کشاورزی استان شناخته می‌شود. بخش دام‌داری با بیش از ۷۰۴ واحد فعالیت و مرغداری، کشتارگاه، سردخانه و انبارهای گسترده، سهم قابل توجهی در درآمد محلی و اشتغال‌زایی دارد .علاوه بر این، شهرستان ری میزبان بزرگ‌ترین واحد پرورش ماهیان زینتی کشور است، که ظرفیت بالقوه صادرات در این زمینه را داراست .

محصولات شاخص، ظرفیت صادرات و برندهای محلی

زراعت‌های عمده شامل گندم، جو، ذرت، کلزا و نباتات علوفه‌ای هستند که روی مجموع هزاران هکتار کشت می‌شوند و باعث شده این شهرستان رتبه اول تولید زراعی استان را به خود اختصاص دهد .

باغداری صنعتی شامل تاکستان‌ها و باغات میوه نظیر سیب‌گوجه، آلو، هلو، زردآلو و گیلاس در حدود ۴٬۰۰۰ هکتار احداث شده‌اند؛ حدود ۵۰٪ باغداری مدرن است و مابقی نیمه‌سنتی

صنایع تبدیلی و تولیدی متنوع، از جمله پالایشگاه تهران، کارخانه سیمان ری، روغن نباتی، بافندگی، چیت‌سازی ری، کنسرو‌سازی و کارخانجات مرتبط، اشتغال‌زایی گسترده‌ای فراهم آورده‌اند

صادرات منطقه در بسیاری از حوزه‌های صنعتی و کشاورزی، از طریق انبارها، سردخانه‌ها و کشتارگاه‌های پیشرفته امکان‌پذیر است، اگرچه ارقام دقیق صادرات در دسترس نیست .

خدمات عمومی و و کیفیت زندگی شهری در شهرستان ری

رستوران‌ها، بازارها و فضاهای خرید

شهر ری با دارا بودن مجموعه‌ای متنوع از رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و بازارهای گوناگون، امکانات فراوانی را برای ساکنان و بازدیدکنندگان خود فراهم کرده است. این گستردگی خدمات و مراکز خرید باعث شده تا شهر ری به یکی از مقاصد مورد علاقه برای تجربه خرید و خورد و خوراک تبدیل شود. در ادامه به معرفی تعدادی از برجسته‌ترین رستوران‌ها و مراکز خرید این شهرستان پرداخته خواهد شد:

رستوران ها

بازارها و مراکز خرید

مراکز درمانی، بهداشتی و تخصصی

شهر ری از جمله شهرستان‌هایی است که شبکه گسترده‌ای از مراکز بهداشتی و درمانی را در اختیار دارد و خدمات متنوعی، از جمله مراقبت‌های عمومی و تخصصی، به ساکنان خود ارائه می‌دهد. در سال‌های اخیر، با بهبود و توسعه زیرساخت‌های حوزه سلامت، کیفیت خدمات درمانی در این منطقه ارتقا یافته و دسترسی مردم به این خدمات آسان‌تر شده است. در ادامه، به معرفی برخی از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مهم فعال در شهر ری پرداخته خواهد شد:

مراکز آموزشی: مدارس، دانشگاه‌ها و مؤسسات فنی و علمی

شهر ری میزبان تعداد قابل توجهی از مراکز آموزشی است که در سطوح مختلف تحصیلی به دانش‌آموزان و دانشجویان خدمات ارائه می‌دهند. در سال‌های اخیر، با گسترش زیرساخت‌های آموزشی و به‌روزرسانی امکانات مدارس و آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای، کیفیت آموزش در این شهرستان به شکل چشمگیری بهبود یافته است. در ادامه، به معرفی برخی از برجسته‌ترین مدارس و مؤسسات آموزشی شهرری خواهیم پرداخت:

• دانشگاه قرآن و حدیث پردیس تهران
• دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید مفتح
• دانشگاه پیام نور شهر ری
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره) شهرری

خدمات تفریحی، ورزشی، فرهنگی و اجتماعی

شهر ری دارای مجموعه‌ای وسیع و متنوع از فضاهای تفریحی، پارک‌ها و امکانات ورزشی و فرهنگی است که فرصت‌های متعددی برای سرگرمی، ورزش و تعاملات اجتماعی خانواده‌ها فراهم می‌آورد. این امکانات به طور چشمگیری در بهبود کیفیت زندگی و افزایش شور و نشاط اجتماعی ساکنان نقش دارند.
در ادامه، برخی از مهم‌ترین پارک‌ها، اماکن ورزشی و مراکز فرهنگی شهرستان شهر ری معرفی خواهند شد:

بوستان ها و پارک ها

مراکز و مجموعه های ورزشی

مراکز فرهنگی و اجتماعی

سخن آخر

در این نوشتار، جنبه‌های گوناگون شهرستان شهر ری مورد بررسی قرار گرفت؛ از موقعیت جغرافیایی و سابقه تاریخی گرفته تا ویژگی‌های اقلیمی، زیرساخت‌های اقتصادی و امکانات بهداشتی، آموزشی و فرهنگی. همچنین ظرفیت‌های تفریحی و اجتماعی این شهرستان بررسی شد تا تصویری جامع و کامل از شرایط زندگی در شهر ری ارائه شود.

شهر ری، به عنوان منطقه‌ای در حال پیشرفت، فرصت‌های قابل توجهی برای رشد و سرمایه‌گذاری در اختیار دارد، اما همزمان با چالش‌های خاص خود نیز مواجه است. بهره‌برداری موفق از این پتانسیل‌ها نیازمند برنامه‌ریزی منسجم، تقویت زیرساخت‌ها و توجه جدی به توسعه پایدار است.

با افزایش جمعیت و توسعه شهرسازی، سوالات مهمی مطرح می‌شود که پاسخ‌گویی به آن‌ها نیازمند دیدگاه‌های تخصصی و مشارکت مردم است:

• با توجه به تاریخچه و تحولات اخیر شهر ری، آینده توسعه این منطقه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا شهرری می‌تواند به عنوان یک مرکز مهم و مستقل در استان تهران شناخته شود؟
• جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی شهرستان چه نقشی در جذب گردشگر و رونق اقتصادی ایفا می‌کنند؟ چه راهکارهایی برای ارتقاء زیرساخت‌های گردشگری پیشنهاد می‌کنید؟
• به نظر شما اصلی‌ترین چالش‌های اقتصادی شهرری کدام‌اند و چه راهکارهایی برای افزایش ظرفیت صادرات و توسعه برندهای محلی وجود دارد؟
• کیفیت خدمات عمومی مثل آموزش، درمان و امکانات تفریحی تا چه حد توانسته نیازهای جمعیت رو به رشد را پاسخ دهد؟ به نظرتان کدام بخش‌ها نیاز به تقویت بیشتری دارند؟
• بزرگ‌ترین نقطه قوت شهرستان شهرری از دید شما چیست و چگونه می‌توان از آن برای توسعه پایدار بهره گرفت؟

نظرات و تجارب شما می‌تواند به درک بهتر و عمیق‌تر واقعیت‌های زندگی در شهرستان ری کمک شایانی کند. مشتاقانه منتظر شنیدن دیدگاه‌های ارزشمند شما هستیم.

منابع

1. جمعیت ری _ مرکز آمار ایران
2. مساحت ری _ آماریستا
3. معرفی شهرستان های استان تهران _ سفارت جمهوری اسلامی ایران – تاشکند
4. عناصر و واحد های تقسیمات کشوری _ وزارت کشور
5. گذری بر ری باستان _ خبرگزاری ایرنا
6. شهر ری _ ویکی پدیا
7. جاهای دیدنی و بهترین جاذبه های گردشگری شهر ری _ لست سکند
8. دیدنی های شهرری _ کجارو
9. آب و هوای شهرری _ ویکی پدیا
10. شهرستان ری؛ قطب واحدهای تولیدی و خدماتی کشاورزی کشور _ خبرگزاری ایرنا
11. ظرفیت های شهرستان ری برای پذیرش سرمایه گذاری بخش خصوصی بی نظیر است _ وزارت کشور
12. شهرستان ری پیشرو در صنعت و اقتصاد استان تهران شده‌ است _ خبرگزاری پانا
13. رستوران های ری _ نقشه و مسیریاب بلد
14. بهترین بازارها و مراکز خرید ری _ نقشه نشان
15. بیمارستان دولتی در شهرری _ بهترینو
16. مراکز بهداشت ری _ نقشه و مسیریاب بلد
17. دانشگاههای استان تهران _ مرجع دانشگاه های ایران
18. دانشگاه های ری _ نقشه نشان
19. پارک های ری _ نقشه و مسیریاب بلد
20. باشگاه های ورزشی ری _ نقشه و مسیریاب بلد
21. مراکز فرهنگی ری _ نقشه نشان