نقشه برداری مسیر و کاربردهای آن

مقدمه: تعریف نقشه برداری مسیر
نقشه برداری مسیر به فرآیند ثبت، تحلیل و نمایش اطلاعات مربوط به مسیرها و راههای مختلف گفته میشود. این اطلاعات میتوانند شامل موقعیت دقیق نقاط مختلف در مسیر، طول مسیر، ویژگیهای جغرافیایی و طبیعی، مشخصات راهها (جادهها، خیابانها، مسیرهای پیادهروی یا مسیرهای حمل و نقل عمومی)، و همچنین جزئیات مربوط به ساختار و وضعیت آنها باشند. هدف اصلی این فرآیند، ارائه یک نقشه یا مدل دقیق است که بتواند به شناسایی و تحلیل ویژگیهای مسیر کمک کند و در نهایت از آن برای تصمیمگیریهای مختلف استفاده شود.
نقشه برداری مسیر در عصر فناوری به ویژه با استفاده از سیستمهای موقعیتیابی جهانی (GPS)، سنجش از دور، نرم افزارهای تخصصی GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی) و دیگر ابزارهای پیشرفته امکانپذیر است. این دادهها میتوانند به صورت دیجیتال در قالب نقشههای آنلاین یا دادههای دقیق ذخیره شده و به تحلیلهای پیچیده و بهینهسازی مسیرها پرداخته شوند.
اهمیت نقشه برداری مسیر
نقشه برداری مسیر در علوم مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است و کاربردهای فراوانی دارد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
حمل و نقل و ترافیک
در صنعت حمل و نقل، نقشه برداری مسیر برای بهبود شبکههای جادهای و حمل و نقل عمومی اهمیت زیادی دارد. با استفاده از دادههای نقشه برداری مسیر، میتوان به بهینهسازی مسیرها و کاهش ترافیک کمک کرد. این فرآیند برای طراحی جادهها، خیابانها و مسیرهای حمل و نقل عمومی، و همچنین مدیریت و برنامهریزی ترافیک شهری ضروری است.
جغرافیا و محیط زیست
نقشه برداری مسیر در تحلیلهای جغرافیایی و محیط زیستی نیز کاربرد دارد. با ثبت دقیق مسیرها و ویژگیهای جغرافیایی مرتبط، میتوان تغییرات زیستمحیطی، خطرات طبیعی مانند سیلابها یا زمینلرزهها، و وضعیت منابع طبیعی را تحلیل کرد. این اطلاعات میتواند به حفاظت از محیط زیست و مدیریت منابع طبیعی کمک کند.
نقشههای دیجیتال و سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS)
یکی از مهمترین کاربردهای نقشه برداری مسیر در عصر کنونی، ایجاد نقشههای دیجیتال است. این نقشهها، که میتوانند به صورت آنلاین یا آفلاین در دسترس باشند، به کاربران اجازه میدهند تا به راحتی مسیرهای مختلف را پیدا کرده و انتخاب بهینهتری داشته باشند. علاوه بر این، سیستمهای GIS که از دادههای نقشه برداری استفاده میکنند، به تحلیلهای پیچیدهتری مانند پیشبینی وضعیت ترافیک، توسعه شهری، و حتی تحلیلهای اقتصادی کمک میکنند.
بهینهسازی مسیرها و مدیریت منابع
در صنایع مختلف، از جمله حمل و نقل تجاری، نقشه برداری مسیر به بهینهسازی هزینهها و زمان کمک میکند. برای مثال، در حمل و نقل کالا، استفاده از نقشه برداری دقیق مسیرها میتواند به کاهش هزینههای سوخت، زمان سفر و افزایش بهرهوری منجر شود. در پروژههای عمرانی نیز این اطلاعات برای طراحی زیرساختها و کاهش هزینهها استفاده میشود.
در نهایت، نقشه برداری مسیر یک ابزار کلیدی در تصمیمگیریهای استراتژیک در زمینههای مختلف است و بدون آن، بسیاری از فرآیندهای تحلیل، طراحی و برنامهریزی نمیتوانند به دقت و کارایی لازم دست یابند.

روش ها و تکنیک ها
نقشه برداری مسیر فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که بسته به نوع پروژه، موقعیت جغرافیایی و اهداف مورد نظر میتواند از روشها و تکنیکهای مختلفی استفاده کند. این روشها به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: نقشه برداری سنتی و نقشه برداری دیجیتال و ماهوارهای. در این بخش به بررسی هر یک از این روشها و تکنیکها میپردازیم.
نقشه برداری سنتی
نقشه برداری سنتی به روشهایی اشاره دارد که در گذشته برای جمعآوری اطلاعات جغرافیایی و ترسیم نقشهها استفاده میشد. این روشها شامل ابزارهای دستی، اندازهگیریهای زمینی و نقشههای کاغذی هستند که هنوز هم در برخی شرایط خاص و برای پروژههای خاص مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از این روشها عبارتند از:
استفاده از ابزارهای دستی
در روش سنتی نقشه برداری ، ابزارهایی مانند خطکش، ترمومتر، دوربین تئودولیت و نقاله برای اندازهگیری زاویهها و مسافتها به کار میرفتند. این ابزارها معمولاً به صورت دستی تنظیم و استفاده میشدند و نقشهبردار باید با استفاده از این ابزارها فاصله و زاویههای بین نقاط مختلف را اندازهگیری میکرد.
دوربین تئودولیت برای اندازهگیری زاویههای افقی و عمودی، و خطکش برای اندازهگیری مسافتهای مستقیم به کار میرود. همچنین ابزارهایی مانند نقاله برای تعیین زاویهها و مسیرهای خاص استفاده میشدند.
اندازهگیریهای زمینی (Surveying)
در نقشه برداری زمینی، از تکنیکهایی مانند مثلثبندی، تریانگولاسیون و پولاریزاسیون برای تعیین موقعیتهای دقیق استفاده میشد. این روشها شامل اندازهگیری دقیق مسافتها و زاویهها به وسیله ابزارهای خاص بود.
روش مثلثبندی از قرن ۱۹ در نقشه برداری استفاده میشود و اساس آن بر این است که میتوان با اندازهگیری یک مثلث از موقعیتهای مختلف در زمین، موقعیت دیگر نقاط را محاسبه کرد.
نقشههای کاغذی
پس از جمعآوری دادهها با ابزارهای مختلف، اطلاعات روی نقشههای کاغذی ترسیم میشدند. این نقشهها به دلیل فرآیند دستی بودن، به طور معمول دارای دقت محدودی بودند و برای بهروزرسانی نیاز به زمان زیادی داشتند.
نقشه برداری دیجیتال و ماهوارهای
با پیشرفت فناوری، نقشه برداری به طور چشمگیری تغییر کرده است و روشهای دیجیتال و ماهوارهای به جای روشهای سنتی مورد استفاده قرار میگیرند. این روشها علاوه بر سرعت و دقت بالا، قابلیتهای بسیاری را در اختیار نقشهبرداران قرار میدهند. مهمترین این تکنیکها عبارتند از:

استفاده از سیستمهای موقعیتیابی جهانی (GPS)
GPS یا سیستم موقعیتیابی جهانی یکی از مهمترین ابزارهای نقشه برداری دیجیتال است. این سیستم از ماهوارههایی استفاده میکند که موقعیت دقیق هر نقطه روی سطح زمین را بهطور لحظهای تعیین میکنند. نقشهبرداران با استفاده از گیرندههای GPS میتوانند موقعیتهای دقیق نقاط مختلف را در مناطق دورافتاده یا بدون دسترسی به شبکههای زمینی شناسایی کنند.
GPS در نقشه برداری مسیر برای تعیین مختصات طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا در هر نقطه مورد استفاده قرار میگیرد. این دادهها میتوانند برای ترسیم دقیق مسیرها و تحلیل ویژگیهای مختلف آنها استفاده شوند.
سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS)
GIS (Geographic Information System) سیستمهایی هستند که به جمعآوری، ذخیره، پردازش و تحلیل دادههای جغرافیایی و مکانی میپردازند. این سیستمها قادرند اطلاعات مختلف مانند ویژگیهای جغرافیایی، منابع طبیعی، تغییرات اقلیمی و وضعیت زیرساختها را در یک بستر یکپارچه ذخیره و تحلیل کنند.
در نقشه برداری مسیر، GIS به نقشهبرداران این امکان را میدهد که از دادههای دقیق و بهروز استفاده کنند و مسیرها را به صورت دیجیتال تحلیل و مدلسازی کنند. این سیستمها میتوانند برای ارزیابی ترافیک، بهینهسازی مسیرها، برنامهریزی شبکههای حمل و نقل و پیشبینی رفتارهای مختلف در مسیرهای مختلف استفاده شوند.
دادههای ماهوارهای
استفاده از تصاویر ماهوارهای یکی از روشهای مهم در نقشه برداری مسیر است. ماهوارهها قادرند تصاویر دقیق و با کیفیت بالا از سطح زمین تهیه کنند که میتواند به شبیهسازی و تحلیل مسیرهای مختلف کمک کند.
این تصاویر ماهوارهای به نقشهبرداران امکان میدهند تا ویژگیهای جغرافیایی و طبیعی مانند کوهها، دریاچهها، رودخانهها و زمینهای کشاورزی را شبیهسازی کرده و آنها را در تحلیل مسیرها لحاظ کنند. همچنین، تصاویر ماهوارهای میتوانند تغییرات محیطی مانند گسترش مناطق شهری یا انهدام مسیرها را شناسایی کنند.
نرمافزارهای تحلیل نقشه
استفاده از نرمافزارهای پیشرفته مانند ArcGIS و QGIS به نقشهبرداران و تحلیلگران امکان میدهد تا اطلاعات جمعآوری شده از GPS و دادههای ماهوارهای را تجزیه و تحلیل کنند. این نرمافزارها قابلیتهایی مانند پردازش دادههای مکانی، شبیهسازی مسیرها و تحلیل تغییرات محیطی را دارند.
ابزارهای نقشه برداری مسیر
ابزارهای نقشه برداری مسیر نقش حیاتی در جمعآوری اطلاعات مکانی و تحلیل دادههای جغرافیایی ایفا میکنند. با توجه به پیشرفتهای فناوری، دستگاهها و نرمافزارهای متعددی برای افزایش دقت، سرعت و کارایی نقشه برداری توسعه یافتهاند. این ابزارها به دو دسته عمده تقسیم میشوند: دستگاههای GPS، نرمافزارهای نقشه برداری و سیستمهای LiDAR. در این بخش به توضیح دقیق این ابزارها پرداخته میشود.
دستگاههای GPS
دستگاههای GPS (Global Positioning System) از مهمترین ابزارهای نقشه برداری مدرن هستند که به وسیله ماهوارهها، موقعیت مکانی دقیق را شبیهسازی و اندازهگیری میکنند. این دستگاهها به نقشه برداران این امکان را میدهند که موقعیت جغرافیایی نقاط مختلف را با دقت بسیار بالا به دست آورند. دستگاههای GPS به چندین دسته تقسیم میشوند:
نوع دستگاه GPS | ویژگیها | دقت | موارد استفاده | مزایا | معایب |
GPS دستی | دستگاههای کوچک، سبک و قابل حمل؛ سادهتر از مدلهای دیگر و مناسب برای فعالیتهای سبک و کوتاهمدت | 3 تا 5 متر | شناسایی موقعیت نقاط خاص، مسیرهای کوتاه در فضاهای باز، طبیعتگردی، کوهنوردی و برخی پروژههای کوچک | قابل حمل بودن، قیمت کمتر، استفاده آسان | دقت پایینتر نسبت به مدلهای پیشرفته، مناسب نبودن برای پروژههای نقشه برداری دقیق |
GPS خودرو | دستگاههای طراحی شده برای مسیریابی جادهای؛ قابلیت همگامسازی با نقشههای دیجیتال | 1 تا 3 متر | مسیریابی شهری و جادهای، حملونقل، مدیریت ناوگان، بهینهسازی سفرهای شهری و ترسیم مسیرهای حملونقل | دقت کافی برای مسیرهای جادهای، راحتی در استفاده، همگامسازی با نقشههای آنلاین و آفلاین | دقت پایینتر نسبت به سیستمهای پیشرفته، محدود به استفاده در محیطهای شهری و جادهای |
سیستمهای پیشرفته GPS | شامل RTK و DGPS، مجهز به ایستگاههای پایه برای بهبود دقت؛ مناسب پروژههای حساس و حرفهای | 2 تا 5 سانتیمتر | نقشه برداری شهری، پروژههای ساختمانی و جادهای، خطوط انتقال انرژی، پروژههای مهندسی و عمرانی | دقت بسیار بالا، مناسب برای پروژههای حساس و دقیق | قیمت بالا، نیاز به تجهیزات اضافی، نیاز به مهارت برای تنظیمات و استفاده در محیطهای خاص |
نرمافزارهای نقشه برداری
نرمافزارهای نقشه برداری ابزارهایی تحلیلی هستند که به پردازش و تحلیل دادههای مکانی از منابع مختلفی مانند GPS و تصاویر ماهوارهای کمک میکنند و نقشهها و مدلهای سهبعدی دقیق تولید میکنند.
- ArcGIS: نرمافزار قدرتمند GIS از شرکت Esri برای تحلیل و مدلسازی دادههای جغرافیایی، که قابلیت پردازش دادههای GPS و تصاویر ماهوارهای را دارد.
- QGIS: نرمافزار منبع باز و رایگان برای تحلیل دادههای مکانی و تولید نقشههای دو و سهبعدی که قابل توسعه با افزونهها است.
- Autocad Civil 3D: نرمافزار تخصصی مهندسی عمران برای طراحی زیرساختها مانند جادهها و سیستمهای آب و فاضلاب، با قابلیت مدلسازی دقیق و تحلیل شیبها و پروفایلها.
این نرمافزارها هرکدام با ویژگیها و کاربردهای خاص خود به نقشهبرداران در پروژههای متنوع کمک میکنند.
سیستمهای LiDAR
LiDAR (Light Detection and Ranging) یک تکنولوژی پیشرفته برای اندازهگیری دقیق ویژگیهای سطح زمین است که به نقشهبرداران امکان میدهد تا نقشههای با دقت بسیار بالا از سطح زمین و ویژگیهای مختلف آن تولید کنند. این سیستمها از لیزر برای اندازهگیری فاصله و تهیه مدلهای سهبعدی استفاده میکنند.
به دلیل دقت بالا و توانایی تهیه مدلهای سهبعدی دقیق، بسیار مهم و مفید است. این فناوری در پروژههای طراحی و ساخت جادهها، خطوط ریلی، پلها و سایر مسیرهای حمل و نقل کاربرد فراوانی دارد.
انواع نقشه ها
در نقشه برداری مسیر، استفاده از نقشهها به منظور تحلیل، طراحی و بهینهسازی مسیرها در پروژههای مختلف مهندسی، حمل و نقل، و گردشگری از اهمیت ویژهای برخوردار است. بسته به نوع پروژه و نیازهای خاص آن، نقشههای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند. این نقشهها کمک میکنند تا مسیرهای حمل و نقل، جادهای، ریلی و حتی مسیرهای گردشگری را با دقت و کارایی بیشتری طراحی و مدیریت کنند. در اینجا، به بررسی انواع نقشههایی که در نقشه برداری مسیرها کاربرد دارند پرداخته میشود:

نقشههای جادهای (Road Mapping)
نقشههای جادهای در طراحی و تحلیل شبکههای حمل و نقل جادهای و پیادهروی کاربرد دارند و بهویژه در برنامهریزی و بهینهسازی مسیرهای ترافیکی، طراحی جادهها، تونلها و پلها استفاده میشوند. این نقشهها شامل موارد زیر میشوند:
- نقشههای مسیریابی جادهای (Route Navigation Maps): این نقشهها به منظور مسیریابی خودروها طراحی میشوند و اطلاعات دقیقی درباره شبکههای جادهای، تقاطعها، ورودیها، خروجیها، ایستگاههای خدماتی، پارکینگها و نقاط مهم دیگر را ارائه میدهند. در نقشه برداری مسیرهای جادهای، سیستمهای ناوبری GPS و نرمافزارهایی مانند Google Maps ، Waze ، نشان ، بلد و … برای تحلیل مسیرهای بهینه و شرایط ترافیکی بهکار میروند.
- نقشههای جادهای برای برنامهریزی زیرساختها (Infrastructure Planning Maps): این نقشهها به مهندسان و طراحان کمک میکنند تا شبکههای جادهای را با دقت طراحی کنند. اطلاعات دقیق از وضعیت موجود جادهها، تقاطعها و نیازهای آینده حمل و نقل شهری در این نقشهها گنجانده میشود.
- نقشههای دوچرخهسواری و پیادهروی (Bicycle and Pedestrian Path Maps): این نقشهها برای تحلیل مسیرهایی طراحی میشوند که مناسب برای دوچرخهسواری یا پیادهروی باشند. نقشههای دوچرخهسواری به ویژه در طراحی شبکههای شهری برای ترویج حمل و نقل پایدار کاربرد دارند و شامل اطلاعاتی مانند جادههای ویژه دوچرخهسواری، پارکها و ایستگاههای خدماتی هستند.
نقشههای حمل و نقل عمومی (Public Transportation Mapping)
نقشههای حمل و نقل عمومی بهویژه برای سیستمهای حمل و نقل شهری از جمله مترو، اتوبوس و تراموا کاربرد دارند. این نقشهها برای بهینهسازی دسترسی مسافران، کاهش ترافیک و برنامهریزی شبکههای حمل و نقل عمومی استفاده میشوند:
- نقشههای مترو و خطوط ریلی شهری (Metro and Urban Rail Maps): این نقشهها شامل مسیرهای مختلف خطوط مترو، ایستگاهها، نقاط تقاطع، و موقعیتهای جغرافیایی ایستگاهها هستند. این نقشهها کمک میکنند تا جریان مسافرها در شهرها به طور بهینه مدیریت شود و امکان حرکت سریعتر و کارآمدتر فراهم شود.
- نقشههای اتوبوس و مترو : این نقشهها مسیرهای اتوبوس و مترو را نمایش میدهند. اطلاعاتی همچون ایستگاهها، مسیرهای اصلی، و زمانبندی حرکت این وسایل نقلیه در این نقشهها ارائه میشود.
چالشها و مشکلات در نقشه برداری مسیر
نقشه برداری مسیر، علیرغم پیشرفتهای تکنولوژیکی، همچنان با چالشهایی مواجه است که میتواند بر دقت و صحت دادهها تأثیرگذار باشد. این مشکلات عمدتاً به دلیل محدودیتهای دقت سیستمها، شرایط محیطی و نیاز به بهروزرسانی مداوم نقشهها ایجاد میشود.
خطاهای اندازهگیری
شرایط جوی: عوامل آب و هوایی مانند مه، باران و برف میتوانند سیگنالهای GPS را مختل کرده و موجب خطا در اندازهگیری موقعیت شوند.
موانع فیزیکی: ساختمانها، تپهها و جنگلها سیگنالهای GPS را مسدود میکنند که دقت اندازهگیری را کاهش میدهد.
ابزارهای سنتی: استفاده از ابزارهای دستی و قدیمی مانند نقشههای کاغذی و دوربینها به دلیل خطاهای انسانی و دقت پایینتر، منجر به اشتباهات در نقشه برداری میشود.
دقت سیستمها
سیستمهای GPS: دقت GPS تحت تأثیر پدیدههایی مانند خطای چندمسیر (Multipath error) و شرایط محیطی ضعیف میشود.
LiDAR و تکنولوژیهای مشابه: این سیستمها دقت بالایی دارند اما در شرایط جوی بد (باران، برف، مه) و محیطهای خاص (مثل دریاچهها یا کوهستانها) دقتشان کاهش مییابد و هزینههای بالا دارند.
بهروزرسانی نقشهها
تغییرات محیطی: ساختوسازهای جدید، تغییرات جادهها و مسیرهای حمل و نقل نیاز به بهروزرسانی مداوم نقشهها دارند.
هزینه و زمان بهروزرسانی: فرآیند جمعآوری دادههای جدید و بهروزرسانی نقشهها معمولاً زمانبر و هزینهبر است.
دادههای پراکنده: دادههای نقشه برداری از منابع مختلف ممکن است پراکنده و ناهماهنگ باشد که دقت نقشهها را کاهش میدهد.
در نهایت، بهروزرسانی دقیق و به موقع نقشهها، بهکارگیری تکنولوژیهای پیشرفته و مدیریت صحیح دادهها برای مقابله با این چالشها ضروری است تا نقشه برداری مسیر با دقت بالا انجام گیرد.
نتیجهگیری
نقشه برداری مسیر یکی از فرآیندهای حیاتی در علوم جغرافیایی، حمل و نقل، و برنامهریزی شهری است که به جمعآوری و تجزیه و تحلیل دقیق مسیرها، شبکههای حمل و نقل، و ویژگیهای مختلف محیطی پرداخته میشود. این فرآیند بهطور گسترده در کاربردهای متنوعی از جمله بهینهسازی ترافیک، مدیریت حمل و نقل عمومی، گردشگری، و بهبود زیرساختها مورد استفاده قرار میگیرد. با پیشرفت تکنولوژی، ابزارهای نقشه برداری مسیر از ابزارهای سنتی به سیستمهای پیشرفته دیجیتال، ماهوارهای و 3D تبدیل شدهاند که دقت و کارایی این فرآیند را بهطور چشمگیری افزایش داده است.
در این مقاله، شیوههای مختلف نقشه برداری مسیر، ابزارها و تکنیکهای مورد استفاده، انواع نقشهها و کاربردهای آنها مورد بررسی قرار گرفت. نقشه برداری سنتی، استفاده از GPS، GIS، و LiDAR بهعنوان ابزارهای کلیدی در این حوزه معرفی شدند. همچنین، نقشههای جادهای، حمل و نقل عمومی، گردشگری و مسیرهای تجاری بهعنوان نقشههای پرکاربرد در نقشه برداری مسیر بررسی گردیدند.
در دنیای امروز، نقشه برداری مسیر علاوه بر کاربردهای عملی و فنی، بهعنوان ابزاری اساسی در تحلیلهای ترافیکی، بهینهسازی مسیرهای تجاری، و برنامهریزی حمل و نقل عمومی بهکار میرود. بهویژه در صنایع گردشگری و حمل و نقل، این نقشهها کمک میکنند تا افراد به راحتی و با دقت مسیرهای مناسب را انتخاب کرده و تجربه سفر خود را بهبود دهند.
در کنار این مزایا، چالشهایی نیز در زمینه دقت اندازهگیریها، بهروزرسانی مداوم نقشهها، و خطاهای ناشی از شرایط محیطی وجود دارد که برای رسیدن به نتایج دقیقتر و بهینهتر نیاز به تحقیق و توسعه بیشتر دارد. در نهایت، نقشه برداری مسیر با استفاده از ابزارهای پیشرفته و تکنیکهای نوین به بهبود کیفیت زندگی شهری، افزایش کارایی در حمل و نقل و تسهیل فعالیتهای اقتصادی و گردشگری کمک کرده و میتواند نقش بسیار مهمی در آینده توسعه زیرساختها و مدیریت منابع ایفا کند.
در نتیجه، نقشه برداری مسیر بهعنوان یک علم بینرشتهای، نهتنها در بهبود زندگی شهری و تسهیل حمل و نقل موثر است، بلکه بهعنوان یک ابزار کلیدی در برنامهریزیهای آینده و ارتقاء زیرساختهای مختلف نیز شناخته میشود.
منابع
“Fundamentals of Geographical Information Systems” – Michael N. DeMers
“Principles of Geographical Information Systems” – Peter A. Burrough and Rachael A. McDonnell
“Surveying: Principles and Applications” – Barry Kavanagh
“Geographic Information Systems and Science” – Paul A. Longley
“Remote Sensing and Image Interpretation” – Thomas M. Lillesand, Ralph W. Kiefer
“3D Geoinformation Science” – Wolfgang Kainz, H. Peter L. Müller
“GPS for Land Surveyors” – Jan Van Sickle
“Learning ArcGIS Pro” – Eric Pimpler
“QGIS for Hydrological Applications” – Hans van der Schalie
“LiDAR Remote Sensing and Applications” – Pinliang Dong, Michael A. Wulder
“Transportation Systems Analysis: Models and Applications” – Ennio Cascetta
“Public Transportation Planning and Operation” – Avishai Ceder
“Tourism Geography: A New Synthesis” – Stephen Williams
“Traffic Flow Theory” – Akira Ishida
“The Geography of Urban Transportation” – Susan Hanson, Geraldine A. Giuliano
“Tourism and Sustainable Development: The Global-Local Nexus” – A. M. Smith
“Logistics and Supply Chain Management” – Martin Christopher
“Error and Uncertainty in Geographical Information” – Paul A. Longley, Michael F. Goodchild
“The Changing Geography of the World” – Michael Bradshaw
کتاب نقشه برداری مسیر و راه سازی – یزدیان