شهر قم | تاریخ، جاذبهها و فرصتهای اقتصادی
همه چیز درباره سفر به قم | بهترین جاذبههای گردشگری، زمان مناسب سفر، هتل و رستوران
مقدمه
آیا میدانید قم تنها یک مرکز مذهبی نیست؟ آیا تا به حال به این فکر کردهاید که چرا این شهر در طول تاریخ همیشه جایگاه ویژهای داشته است؟
قم، یکی از قدیمیترین و پرتراکمترین شهرهای ایران، نهتنها بهعنوان قطب معنوی جهان تشیع شناخته میشود، بلکه بهواسطه موقعیت استراتژیک در مسیر تهران-جنوب کشور، نقش اقتصادی و تجاری مهمی ایفا میکند. این شهر با سابقهای چندهزارساله، امروز یکی از مراکز مهم تولید مصالح ساختمانی، آموزش عالی و گردشگری مذهبی است.
در این مقاله قصد داریم شما را با تاریخ، فرهنگ، جاذبههای گردشگری، وضعیت اقتصادی و امکانات شهری قم آشنا کنیم. اگر قصد سفر، سکونت یا سرمایهگذاری در این شهر را دارید، این مطلب میتواند راهنمای کاملی برای تصمیمگیری آگاهانه شما باشد.
نظر شما = راهنمای هزاران نفر!
اگه ساکن شهر قم هستید یا مدتی اونجا زندگی کردید، نظرتون برامون خیلی مهمه! در انتهای این مقاله، یه نظرسنجی کوتاه گذاشتیم که با شرکت در آن میتونید: • به افرادی که دارن محل زندگیشون رو انتخاب میکنن کمک کنید. • تصویر واقعی از فرصتها و چالشهای زندگی رو نشون بدید. • تجربهتون رو با هزاران نفر به اشتراک بگذارید.
اطلاعات پایه قم
قدمت سکونت و شکلگیری شهر قم
قم مرکز استان قم یکی از قدیمیترین شهرهای ایران است که تاریخ سکونت در آن به دوران پیش از اسلام بازمیگردد. بررسی تاریخچه قم نشان میدهد، سکونت در این منطقه از دوران هخامنشیان آغاز شده و در دوران ساسانیان نیز بهعنوان یک مرکز مذهبی و تجاری اهمیت داشته است.
این شهر در دوران اسلامی بهویژه در قرن دوم هجری قمری، با ورود حضرت معصومه (س) به این شهر و پذیرش ایشان توسط مردم، بهتدریج تبدیل به یکی از مراکز مذهبی مهم شیعیان شد. در دوران مختلف تاریخ ایران، این شهر بهعنوان یک مرکز علمی و مذهبی شناخته میشده است و از زمانهای دور بهویژه در دوران صفویه، رشد و توسعه چشمگیری را تجربه کرده است.
نام قم و سیر تغییرات آن
این شهر را بدین علت قم نامیدند که محل جمع شدن آبها و آبانبار بوده است. آب در آنجا جمع میشده و هیچ منفذ و رهگذری نداشته، در اطراف آن علف و گیاهان فراوان میرویید. در عربی، جمع شدن آب را قم گویند که برخی آن را با قمقمه هممعنی دانستهاند.
برخی صاحبنظران، نام شهر قم را برگرفته از واژه «کُم» میدانند که اعراب آن را به شکل امروزی تغییر دادهاند. برخی پژوهشگران نیز معتقدند که «کُم» در نام باستانی «کمیدان» (یا «کمیران») به معنای «شهر» بوده است. آنان میان واژههای «کمیران»، «شمیران»، «تهران»، «چمران» (در نواحی ساوه) و «ایران» ارتباط واژهساختی قائل شده و نام قدیم قم را «کمیران» دانستهاند که به معنای «ایرانشهر» است.
با ورود حضرت معصومه (س) به قم در سال 201 هجری قمری، این شهر به یک مرکز مهم مذهبی تبدیل شد و نام قم بهعنوان شهری معنوی و مذهبی در تاریخ ثبت شد.
مرکز شهرستان و بخشهای تابعه
شهرستان قم دارای 3 بخش، 5 دهستان و 4 شهر است:
بخش | دهستان | شهر |
مرکزی | قمرود | قم قنوات |
قنوات | ||
خلجستان | دستجرد | دستجرد |
سلفچگان | راهجرد شرقی | سلفچگان |
نیزار |
معرفی جنبههای فرهنگی و اجتماعی
فرهنگ و آداب و رسوم مردم
این شهر شهری مذهبی با فرهنگی غنی و ریشهدار است که آداب و رسوم آن بهشدت تحتتأثیر باورهای دینی قرار دارد. مراسمهایی مانند عزاداریهای محرم، آیینهای ماه رمضان و عید فطر با حضور گسترده مردم و بهصورت سنتی برگزار میشود.
مهماننوازی از ویژگیهای بارز مردم این شهر است و در کنار آن، غذاهای محلی مانند آبگوشت قنبید و آبگوشت هویج برگه جایگاه ویژهای در سفرههای سنتی دارند.
همچنین، حضور گسترده علما و روحانیون، قم را به یکی از پایگاههای علمی و مذهبی کشور تبدیل کرده است.
ویژگیهای منحصربهفرد قم
این شهر با موقعیت جغرافیایی مرکزی، بهعنوان یکی از مهمترین مراکز مذهبی شیعه در جهان شناخته میشود. وجود حرم حضرت معصومه (س) و حوزه علمیه قم، این شهر را به مرکزی جهانی برای تعلیمات دینی و زیارت تبدیل کرده است.
همچنین این شهر به دلیل نزدیکی به تهران و جایگاه راهبردیاش، از نظر اقتصادی نیز اهمیت دارد. بازارهای سنتی اطراف حرم، مرکز خرید کتابهای مذهبی، سوغاتیها و صنایعدستی هستند که هویت فرهنگی و اقتصادی این شهر را شکل دادهاند.
جاهای دیدنی قم و فضای سبز
جاهای دیدنی و تاریخی
حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س)
مسجد مقدس جمکران
مسجد جامع
مقبرههای باغ گنبد سبز
مدرسه فیضیه
بازار قدیم
کوه خضر
کاروانسراهای دیرگچین، حوض سلطان، پاسنگان، منظریه و سنگی
موزه آستان مقدس حضرت معصومه (س)
خانه یزدانپناه و خانه حاج علیخان زند
محوطه باستانی قلی درویش
میل علیآباد
کتابخانه آیتالله مرعشی
خانه ملاصدرا
غار وشنوه
پارک ملی کویر
قلعه قمرود و قلعه گلی محمدآباد
دریاچه حوض سلطان
گنبد نمکی
پلنگ دره
سد کبار
تنگه قاهان
باغ پرندگان
پارک آبی آب و تاب
روستاهای خلجستان، کهک، وشنوه و فرود
قبرستان شیخان
فضای سبز و تفرجگاهها
بوستان جنگلی غدیر
بوستان هاشمی
بوستان بنیادی
بوستان لاله
بوستان ریحانه
بوستان علوی
بوستان جوان
بوستان امام رضا (ع)
بوستان فدک
بوستان مهدی (عج)
اطلاعات عملی و کاربردی برای مسافران و ساکنان
بهترین زمان سفر
بهترین زمان برای سفر به قم، فصل پاییز و زمستان است که هوا معتدل و خنکتر است. در فصل بهار نیز با وجود گرمای تدریجی، هنوز هوا قابل تحمل است، ولی تابستان در این شهر بسیار گرم و خشک است و سفر در این فصل توصیه نمیشود.
آبوهوای قم در طول سال
قم آبوهوایی گرم و خشک دارد. تابستانهای بسیار گرم و زمستانهای نسبتاً سرد از ویژگیهای اقلیمی این شهر است. میزان بارش سالانه در این شهر کم بوده و اختلاف دمای شب و روز در آن قابلتوجه است. وزش بادهای کویری و طوفانهای گرد و غبار نیز از پدیدههای رایج این منطقه محسوب میشوند.
جدول زیر، جزئیات دقیقی درباره دمای هوای قم، میزان بارش و سطح رطوبت در این شهر ارائه داده است. این اطلاعات میتواند به مسافران و ساکنان برای برنامهریزی بهتر کمک کند.
ماه | کمینه دما (°C) | بیشینه دما (°C) | میانگین دما (°C) | میزان بارش (میلیمتر) | رطوبت نسبی (%) |
فروردین | 0.4 | 36.5 | 18.45 | 20.2 | 42 |
اردیبهشت | 5.4 | 41.5 | 23.45 | 10.4 | 33 |
خرداد | 8 | 44.2 | 26.1 | 2.3 | 24 |
تیر | 15 | 47 | 31 | 0.7 | 23 |
مرداد | 13.5 | 45.5 | 29.5 | 0.3 | 24 |
شهریور | 6.5 | 41.6 | 24.05 | 0.8 | 26 |
مهر | 0.6 | 36.6 | 18.6 | 6.2 | 38 |
آبان | 7- | 28.6 | 10.8 | 14.3 | 52 |
آذر | 10.5- | 22.5 | 6 | 19.4 | 66 |
دی | 23- | 23.4 | 0.2 | 25.4 | 66 |
بهمن | 11.2- | 26.5 | 7.65 | 20.5 | 58 |
اسفند | 11- | 35.5 | 12.25 | 27.7 | 48 |
میانگین سالانه | 4.64- | 37.69 | 17.35 | 148.2 | 41 |
ویژگیهای اقتصادی و زیرساختی
وسعت و جایگاه در کشور
این شهر با مساحت حدود 12,000 کیلومتر مربع، یکی از شهرهای نسبتاً کوچک ایران از نظر وسعت است، اما به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیر شاهراه ارتباطی تهران-جنوب ایران، جایگاه ویژهای در کشور دارد. همچنین این شهر تنها شهری در ایران است که مرکز استان و در عین حال، کوچکترین استان کشور محسوب میشود.
جمعیت و جایگاه در میان شهرهای ایران
بر اساس آخرین سرشماری، جمعیت این شهر بیش از 1,300,000 نفر برآورد شده است که این شهر را در ردیف 10 شهر پرجمعیت ایران قرار میدهد. به دلیل وجود حرم حضرت معصومه (س) و جایگاه قم بهعنوان قطب علمی-مذهبی جهان تشیع، این شهر میزبان سالانه میلیونها زائر داخلی و خارجی است که باعث پویایی اقتصاد محلی شده است.
تراکم جمعیت و مقایسه با کلانشهرها
این شهر یکی از پرتراکمترین شهرهای ایران است و تراکم جمعیت آن بیش از 6000 نفر در هر کیلومتر مربع تخمین زده میشود. این رقم، آن را در کنار تهران، مشهد و اصفهان از نظر تراکم جمعیت شهری در جایگاه بالایی قرار میدهد. به دلیل افزایش جمعیت مهاجران و زائران، توسعه زیرساختهای شهری در قم از اهمیت بالایی برخوردار است.
نقش قم در صنعت ساختمان و تولید مصالح
این شهر یکی از مراکز مهم تولید مصالح ساختمانی در ایران است که به دلیل وجود معادن غنی گچ، آهک و سنگهای ساختمانی، نقش پررنگی در تأمین نیازهای ساختمانی کشور دارد. کارخانههای تولید گچ، سیمان، بتن آماده و قطعات پیشساخته بتنی در این شهر فعالیت گستردهای دارند.
یکی از مهمترین مزیتهای این شهر، نزدیکی به بازار بزرگ تهران است که امکان توزیع سریع و کاهش هزینههای حملونقل را فراهم کرده است. همین موضوع باعث شده تا بسیاری از پروژههای عمرانی در تهران و سایر استانهای مجاور، از مصالح ساختمانی تولید شده در قم استفاده کنند.
خدمات و امکانات شهری قم
رستورانها و کافههای شاخص
رستوران ارگ سالاریه
رستوران مرتضوی
کافه رستوران طبقاتی بست فود
رستوران خلیج فارس
فست فود باما و دلفین
رستوران امید
رستوران گردان سیرنگ
رستوران البرز
رستوران بزرگ خادم
رستوران مدائن
رستوران و تالار پذیرایی مروارید
رستوران بزرگ شاندیز
رستوران جم
خانه ماکارونی
فست فود شهر ما
دانشگاهها و مراکز علمی مهم
دانشگاه قم
دانشگاه علوم پزشکی قم
دانشگاه آزاد اسلامی قم
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
دانشگاه ادیان و مذاهب
دانشگاه باقرالعلوم
دانشگاه حضرت معصومه (س)
دانشگاه معارف اسلامی
مراکز خرید و بازارهای معروف
بازار سنتی قم
پاساژ حجت
بازار موسی ابن جعفر (ع)
مجتمع تجاری الغدیر
مجتمع تجاری ملت
بازارچه فردوسی
مجتمع تجاری سیرنگ
مجتمع ناشران
مرکز خرید بازار شهر
مجتمع تجاری موبایل الزهرا
نتیجهگیری
قم، با جایگاه مذهبی بینظیر، سابقهای کهن و ظرفیتهای متنوع اقتصادی و فرهنگی، یکی از مهمترین شهرهای ایران به شمار میرود. این شهر نهتنها بهعنوان قطب دینی جهان تشیع شناخته میشود، بلکه بهدلیل موقعیت جغرافیایی، بازار پویا و دسترسی به شبکه حملونقل ملی، جایگاهی استراتژیک در کشور دارد.
از نظر اقتصادی، قم در صنعت ساختمان، گردشگری مذهبی، تولیدات فرهنگی و آموزشی نقش مهمی ایفا میکند. نزدیکی به تهران، وجود حوزههای علمیه بزرگ، دانشگاههای معتبر و مراکز تجاری فعال، این شهر را به گزینهای جذاب برای سرمایهگذاران و کارآفرینان تبدیل کرده است.
از سوی دیگر، فضای مذهبی و سنتی شهر، سبک زندگی خاصی را شکل داده که ممکن است برای برخی افراد مناسب و برای برخی دیگر محدودکننده باشد. با وجود زیرساختهای نسبتاً مناسب، توسعه حملونقل عمومی، خدمات شهری و تنوع امکانات تفریحی همچنان نیاز به تقویت دارد.
سوالات متداول
بهترین زمان برای سفر به قم چه فصلی است؟
بهترین زمان برای سفر به قم فصل پاییز و زمستان است که هوا معتدل و خنکتر است. تابستان در این شهر بسیار گرم و خشک بوده و سفر در این فصل توصیه نمیشود.
قم چه جایگاهی در صنعت ساختمان دارد؟
قم یکی از مراکز مهم تولید مصالح ساختمانی در ایران است. این شهر به دلیل معادن غنی گچ، آهک و سنگهای ساختمانی، نقش پررنگی در تأمین مصالح ساختمانی کشور ایفا میکند. نزدیکی به تهران نیز مزیت بزرگی برای توزیع سریع محصولات است.
مهمترین جاذبههای گردشگری قم کدامند؟
مهمترین جاذبههای گردشگری قم عبارتند از: حرم حضرت معصومه (س)، مسجد جمکران، بازار قدیم، مدرسه فیضیه، موزه آستان مقدس، کوه خضر، دریاچه حوض سلطان و غار وشنوه.
آیا آب شهر قم برای آشامیدن مناسب است؟
آب شهر قم به دلیل املاح بالا، طعم خاصی دارد و برای افراد غیربومی ممکن است مناسب نباشد. به مسافران توصیه میشود از آب معدنی استفاده کنند.
چه دانشگاههای مهمی در قم وجود دارد؟
قم دارای دانشگاههای معتبری است از جمله: دانشگاه قم، دانشگاه علوم پزشکی قم، دانشگاه آزاد اسلامی قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشگاه باقرالعلوم و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
قم برای سرمایهگذاری در چه بخشهایی مناسب است؟
قم برای سرمایهگذاری در بخشهای ساختمان و املاک، گردشگری مذهبی، صنایع تولید مصالح ساختمانی، فرهنگی و آموزشی مناسب است. موقعیت استراتژیک شهر در مسیر تهران-جنوب و جمعیت بالای زائران، فرصتهای خوبی ایجاد کرده است.
آبوهوای قم چگونه است؟
قم آبوهوایی گرم و خشک دارد. تابستانها بسیار گرم (بالای 40 درجه) و زمستانها نسبتاً سرد است. میزان بارش سالانه کم بوده و اختلاف دمای شب و روز قابلتوجه است.
جمعیت قم چقدر است و در چه ردهای از شهرهای ایران قرار دارد؟
جمعیت قم بیش از 1,300,000 نفر است و این شهر در ردیف 10 شهر پرجمعیت ایران قرار دارد. تراکم جمعیت آن نیز بیش از 6000 نفر در هر کیلومتر مربع است.