رویدادهای نجومی آوریل 2025؛ از ماه صورتی تا صورتک خندان

مقدمه

آیا می‌دانید چرا شب‌های آوریل، آسمان را متفاوت‌تر از سایر شب‌ها می‌بینیم؟ چه رویدادهای نجومی در این ماه رخ می‌دهند که ارزش رصد دارند؟ و چطور می‌توانید از این پدیده‌های کیهانی با چشم غیرمسلح یا ابزارهای ساده لذت ببرید؟

آوریل ماهی است که طبیعت در نیمکره شمالی به زندگی بازمی‌گردد و همزمان، آسمان شب نیز صحنه‌های دیدنی خود را به نمایش می‌گذارد. از عبور ماه در کنار خوشه درخشان پروین گرفته تا ماه کامل صورتی که در واقع نام شاعرانه‌ای برای تمام‌قرص شدن ماه در این فصل است، و از رژه چهار سیاره در یک خط در آسمان سحرگاهی تا بارش شهابی شلیاقی که شب‌های اردیبهشت را رنگ و نوری دیگر می‌بخشد.

در این مقاله قصد داریم تقویم کامل رویدادهای نجومی آوریل 2025 را با جزئیات کامل برایتان شرح دهیم. می‌خواهیم بدانید دقیقاً چه زمانی، به کدام سمت از آسمان نگاه کنید، چه ابزاری نیاز دارید و چطور از این تجربه‌های آسمانی بیشترین لذت را ببرید. همچنین درباره معنا و ریشه نام‌گذاری‌هایی مثل ماه صورتی، نکات ایمنی هنگام رصد و بهترین اپلیکیشن‌های موجود برای ستاره‌شناسی صحبت خواهیم کرد.

پس اگر به کیهان، ستاره‌ها و پدیده‌های آسمانی علاقه دارید یا حتی تازه می‌خواهید وارد این دنیای جذاب شوید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید. آسمان آوریل در انتظار شماست!

تقویم پدیده‌های نجومی آوریل 2025

ماه در نزدیکی خوشه ستاره‌ای پروین (12 فروردین)

در 12 فروردین می‌توانید هلال ماه را در حال عبور از کنار خوشه پروین تماشا کنید. این خوشه یکی از درخشان‌ترین و شناخته‌شده‌ترین خوشه‌های ستاره‌ای است که با چشم غیرمسلح قابل رؤیت است. خوشه پروین در فاصله حدود 410 سال نوری از زمین در صورت فلکی گاو قرار دارد و با عنوان هفت خواهران نیز شناخته می‌شود.

این خوشه بیش از 1000 ستاره را در خود جای داده، اما تنها حدود شش ستاره آن به اندازه‌ای روشن هستند که بدون ابزار دیده شوند. این ستارگان جوان که کمتر از 100 میلیون سال سن دارند، بسیار داغ هستند و با نور آبی درخشانی می‌سوزند.

ماه کامل صورتی (23 فروردین)

ماه کامل آوریل در ساعت 2:52 بامداد یکشنبه 23 فروردین به وقت ایران رخ می‌دهد. این ماه از نوع ماه کوچک است، یعنی در دورترین نقطه مدار خود نسبت به زمین قرار دارد. در این حالت، ماه حدود 405 هزار کیلومتر از زمین فاصله دارد و اندکی کوچک‌تر و کم‌نورتر از حالت عادی دیده می‌شود.

باید توجه داشت که هرچند ماه کامل به یک لحظه دقیق اشاره دارد، اما برای ناظران زمینی حدود یک روز قبل و بعد از آن نیز کامل به نظر می‌رسد. در این بازه می‌توانید دیسک درخشان و گرد ماه را در آسمان شب مشاهده کنید.

رژه چهار سیاره (28 فروردین)

در 28 فروردین، سیارات عطارد، زهره، زحل و نپتون در امتداد یک خط در آسمان شرقی و کمی پیش از طلوع خورشید دیده می‌شوند. سه سیاره اول با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند، اما نپتون که کم‌نورتر است بهتر است با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ رصد شود.

این رژه در نیمکره شمالی زمین نیز قابل مشاهده است، اما روشنایی آسمان دیدن آن را کمی دشوار می‌کند. با این حال زهره که پس از خورشید و ماه درخشان‌ترین جرم آسمانی است، همچنان به‌راحتی قابل رؤیت خواهد بود.

بیشترین کشیدگی غربی عطارد (1 اردیبهشت)

در 1 اردیبهشت عطارد به بیشترین کشیدگی غربی خود می‌رسد. کشیدگی عطارد یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای رصد این سیاره کوچک و نزدیک به خورشید است. چون عطارد همیشه در نزدیکی خورشید دیده می‌شود، مشاهده آن معمولاً سخت است اما در زمان کشیدگی بهترین شرایط فراهم می‌شود.

کشیدگی غربی به این معناست که عطارد در سمت غرب خورشید دیده می‌شود و قبل از طلوع آفتاب در آسمان سحرگاهی ظاهر می‌شود. از آنجا که عطارد بسیار نزدیک به خورشید گردش می‌کند، معمولاً نور خورشید آن را از دید پنهان می‌کند. هنگام مشاهده عطارد با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، مراقب باشید مستقیماً به خورشید نگاه نکنید.

بارش شهابی شلیاقی (1 تا 2 اردیبهشت)

بارش شهابی شلیاقی در شب‌های 1 و 2 اردیبهشت به اوج خود می‌رسد و در شرایط ایده‌آل می‌توان تا حدود 18 شهاب در هر ساعت مشاهده کرد. این بارش از 27 فروردین تا 6 اردیبهشت ادامه دارد، اما این بازه دو‌شبانه بهترین زمان برای تماشای آن است. البته حضور ماه که در آن شب‌ها حدود 40 درصد روشنایی دارد، ممکن است باعث محو شدن برخی شهاب‌های کم‌نورتر شود.

شهاب‌های شلیاقی نام خود را از صورت‌فلکی شلیاق گرفته‌اند، چراکه به‌نظر می‌رسد از این ناحیه آسمان سرچشمه می‌گیرند. منشأ واقعی آن‌ها دنباله‌دار C/1861 G1 Thatcher است. این بارش شهابی یکی از قدیمی‌ترین‌ها به شمار می‌رود و مشاهدات ثبت‌شده آن به بیش از 2700 سال پیش بازمی‌گردد.

صورت خندان (5 اردیبهشت)

صبح زود 5 اردیبهشت، اگر به سمت افق شرقی نگاه کنید، می‌توانید یکی از جالب‌ترین صحنه‌های این ماه را در آسمان ببینید. در این صبح، سیارات زهره و زحل خیلی نزدیک به هم قرار می‌گیرند و در کنار آن‌ها ماه نازک و کاهیده دیده می‌شود.

اگر با دقت به این ترکیب نگاه کنید، ممکن است برایتان شبیه یک صورتک خندان یا چهره خیالی به نظر برسد. این ترکیب‌های خلاقانه بین اجرام آسمانی را بعضی‌ها لبخند آسمانی یا صورتک کیهانی می‌نامند.

در آن روز ممکن است پدیده قشنگ دیگری هم توجه شما را جلب کند به نام نور زمین یا Earthshine. وقتی ماه به شکل هلال باریک است، اگر شرایط مناسب باشد می‌توانید قسمت تاریک آن را به صورت کم‌رنگ ببینید. این نور در واقع از خود زمین بازتاب شده است؛ به این شکل که نور خورشید از زمین به سمت ماه انعکاس یافته و بخش تاریک آن را کمی روشن کرده است.

شرایط ایده‌آل برای رصد ستارگان (7 اردیبهشت)

ماه نو در 7 اردیبهشت به معنای آسمان‌های تاریک است که برای مشاهده اجرام آسمانی کم‌نور مناسب است. اگر تلسکوپ قدرتمندی داشته باشید، می‌توانید از اپلیکیشن‌های رصد ستارگان برای کشف اجرام قابل مشاهده استفاده کنید؛ از سیاره‌ها تا سحابی‌ها و کهکشان‌ها.

اگرچه در این شب ماه قابل مشاهده نخواهد بود، اما ماه سوپر خواهد بود و به نزدیک‌ترین نقطه به زمین در مدار خود که به آن حضیض گفته می‌شود، خواهد رسید.

ماه کامل صورتی؛ نام‌گذاری و معنا

چرا ماه صورتی؟

ماه کامل آوریل با نام ماه صورتی شناخته می‌شود، نه به‌خاطر رنگ آن بلکه به‌خاطر زمان وقوعش. این نام که توسط سالنامه کشاورزان رایج شده و ریشه در سنت‌های بومیان آمریکای شمالی دارد، به شکوفایی فصلی خزه صورتی یا فلوکس خزنده اشاره می‌کند؛ یکی از نخستین گل‌های وحشی که در بهار ظاهر می‌شود.

نام‌های مختلف ماه کامل آوریل در فرهنگ‌های جهان

ماه کامل آوریل در فرهنگ‌های مختلف به نام‌های متفاوتی مشهور است که هرکدام به نشانه‌ای از طبیعت یا فعالیت‌های انسانی در این دوره از سال اشاره می‌کنند:

• در فرهنگ چینی: ماه صدتومانی

• در فرهنگ سلتیک: ماه رشد

• در سنت ویکا: ماه بذر

• در میان سرخ‌پوستان چروکی: ماه گل

• در نیمکره جنوبی: ماه برداشت یا ماه شکارچی

هر یک از این نام‌ها بازتاب‌دهنده فصل، طبیعت و سبک زندگی مردم آن منطقه در زمان ماه کامل آوریل است. این نام‌ها نشان می‌دهند که چگونه جوامع مختلف از دیرباز آسمان را با فرهنگ، کشاورزی و سبک زندگی خود پیوند می‌زنند.

ماه کوچک چیست؟

بر خلاف ابرماه، در ماه کوچک، ماه در دورترین نقطه مدار بیضوی‌اش نسبت به زمین قرار می‌گیرد؛ نقطه‌ای که به آن اوج گفته می‌شود. در این حالت ماه به شکل کامل دیده می‌شود اما اندکی کوچک‌تر و کم‌نورتر از حالت عادی به نظر می‌رسد.

زمان ماه کامل بعدی

ماه کامل بعدی در تاریخ 22 اردیبهشت و در ساعت 19:26 به وقت ایران رخ خواهد داد. این ماه کامل به طور سنتی با نام ماه گل‌ها شناخته می‌شود.

ماه صورتی بعدی که همان ماه کامل ماه آوریل است، در تاریخ 14 فروردین 1405 و در ساعت 04:42 به وقت ایران رخ خواهد داد.

جزئیات رویدادهای کلیدی آوریل

خوشه پروین و هفت خواهران

خوشه پروین که در صورت فلکی گاو قرار دارد، یکی از نزدیک‌ترین خوشه‌های ستاره‌ای به زمین است. این خوشه در واقع بیش از 1000 ستاره را در خود جای داده، اما فقط شش تا هفت ستاره آن با چشم غیرمسلح قابل رؤیت هستند.

ستاره‌های این خوشه بسیار جوان هستند و تخمین زده می‌شود کمتر از 100 میلیون سال سن داشته باشند. این ستارگان داغ با نوری آبی و درخشان می‌سوزند و به‌راحتی از زمین قابل مشاهده هستند. صورت فلکی خرس بزرگ که در برابر آن قرار می‌گیرد به هفت برادر معروف است.

رژه سیاره‌ای و نحوه رصد آن

رژه سیاره‌ای 28 فروردین فرصتی کم‌نظیر برای دیدن چند سیاره در یک قاب آسمانی است؛ منظره‌ای که فقط چند بار در سال رخ می‌دهد. سحرخیزان نیمکره جنوبی زمین در این روز شاهد پدیده‌ای جذاب خواهند بود.

برای رصد بهتر این رژه، توصیه می‌شود به سمت افق شرقی نگاه کنید و کمی پیش از طلوع خورشید آماده باشید. زهره به‌راحتی قابل شناسایی است چون درخشان‌ترین جرم آسمانی بعد از خورشید و ماه محسوب می‌شود.

کشیدگی عطارد و اهمیت آن

کشیدگی عطارد یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای رصد این سیاره کوچک است. چون عطارد همیشه در نزدیکی خورشید در آسمان دیده می‌شود، دیدنش معمولاً سخت است اما در زمان کشیدگی بهترین شرایط فراهم می‌شود.

به طور کلی دو نوع کشیدگی داریم:

• کشیدگی غربی: عطارد در سمت غرب خورشید دیده می‌شود و قبل از طلوع آفتاب در آسمان سحرگاهی ظاهر می‌شود

• کشیدگی شرقی: عطارد در سمت شرق خورشید دیده می‌شود و بعد از غروب آفتاب قابل مشاهده است

در 1 اردیبهشت عطارد دارای کشیدگی غربی خواهد بود، بنابراین حوالی طلوع خورشید بهترین زمان برای مشاهده آن است.

بارش شهابی شلیاقی و دنباله‌دار Thatcher

منشأ واقعی شهاب‌های شلیاقی، دنباله‌دار C/1861 G1 Thatcher است. این دنباله‌دار در مدار خود اطراف خورشید، ذرات و خرده‌سنگ‌هایی را پشت سر می‌گذارد. وقتی زمین از میان این مسیر عبور می‌کند، این ذرات با سرعت بالا وارد جو زمین شده و در اثر اصطکاک با هوا می‌سوزند و منظره شهاب‌باران را خلق می‌کنند.

این بارش شهابی یکی از قدیمی‌ترین‌ها به شمار می‌رود و مشاهدات ثبت‌شده آن به بیش از 2700 سال پیش بازمی‌گردد. نام آن از صورت‌فلکی شلیاق گرفته شده چون به‌نظر می‌رسد شهاب‌ها از این ناحیه آسمان سرچشمه می‌گیرند.

پدیده نور زمین

پدیده نور زمین زمانی رخ می‌دهد که ماه به شکل هلال باریک است. در این حالت اگر شرایط مناسب باشد، می‌توانید قسمت تاریک ماه را به صورت کم‌رنگ ببینید که انگار نور ملایمی روی آن افتاده است.

این نور در واقع از خود زمین بازتاب شده است؛ به این شکل که نور خورشید ابتدا به زمین می‌تابد، سپس از زمین به سمت ماه انعکاس می‌یابد و بخش تاریک ماه را کمی روشن می‌کند. دیدن این پدیده حس خاص و شاعرانه‌ای دارد چون در آن لحظه در واقع نور سیاره خودمان را روی ماه می‌بینیم.

راهنمای رصد آسمان در آوریل

بهترین زمان‌ها برای رصد

برای رصد رویدادهای مختلف آوریل، توجه به زمان مناسب اهمیت ویژه‌ای دارد:

• خوشه پروین و ماه: بعد از غروب آفتاب در 12 فروردین

• ماه کامل صورتی: شب 22 تا 24 فروردین (ماه در هر سه شب تقریباً کامل به نظر می‌رسد)

• رژه سیاره‌ای: صبح زود 28 فروردین، کمی پیش از طلوع خورشید

• کشیدگی عطارد: صبح زود 1 اردیبهشت، حوالی طلوع خورشید

• بارش شهابی شلیاقی: شب‌های 1 و 2 اردیبهشت، بعد از نیمه‌شب

• صورت خندان: صبح زود 5 اردیبهشت، قبل از طلوع آفتاب

• رصد ستارگان: شب 7 اردیبهشت (ماه نو و آسمان تاریک)

ابزارهای پیشنهادی (تلسکوپ، دوربین دوچشمی، اپلیکیشن)

برای رصد بهتر رویدادهای نجومی آوریل، ابزارهای زیر توصیه می‌شوند:

دوربین دوچشمی: برای مشاهده خوشه پروین، رژه سیاره‌ای و جزئیات بیشتر ماه مناسب است.

تلسکوپ: برای رصد نپتون در رژه سیاره‌ای، مشاهده جزئیات عطارد و کشف اجرام کم‌نور در شب ماه نو ضروری است.

اپلیکیشن‌های رصد: یکی از بهترین اپلیکیشن‌های موجود،Sky Tonight است. این اپلیکیشن با رابط کاربری ساده، تقویم رویدادهای نجومی و اطلاعات دقیق، همراه عالی برای سفرهای شبانه در دل کهکشان محسوب می‌شود.

نکات ایمنی هنگام رصد

هنگام مشاهده رویدادهای نجومی، رعایت نکات ایمنی ضروری است:

هرگز مستقیماً به خورشید نگاه نکنید، به‌ویژه با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ. این کار می‌تواند به چشم آسیب جدی وارد کند.

برای رصد عطارد که نزدیک خورشید است، حتماً صبر کنید تا خورشید کاملاً غروب کرده یا هنوز طلوع نکرده باشد.

در شب‌های تاریک برای رصد ستارگان، از چراغ قوه قرمز استفاده کنید تا چشمان‌تان به تاریکی عادت کنند.

مکان رصد را با دقت انتخاب کنید؛ دور از نور شهری و در جایی امن.

نتیجه گیری

آوریل ماهی است که آسمان شب داستان‌های خاص خود را روایت می‌کند. از عبور ماه در کنار خوشه پروین تا ماه کامل صورتی که نه به خاطر رنگش، بلکه به دلیل شکوفایی بهار این نام را گرفته، و از رژه چهار سیاره در یک صف تا بارش شهاب‌های شلیاقی که ریشه در دنباله‌دار Thatcher دارند، همه و همه فرصت‌هایی هستند برای تماشای شگفتی‌های کیهان.

مهم‌ترین نکته این است که برای لذت بردن از این پدیده‌ها لزوماً نیاز به تجهیزات پیشرفته ندارید. بسیاری از رویدادهای آوریل با چشم غیرمسلح قابل مشاهده‌اند و تنها کافی است بدانید چه زمانی و به کدام سمت از آسمان نگاه کنید. البته داشتن یک دوربین دوچشمی یا تلسکوپ ساده و استفاده از اپلیکیشن‌هایی مثل Sky Tonight، تجربه شما را چند برابر لذت‌بخش‌تر خواهد کرد.

سوالات متداول

منابع

night sky events to see in April, from a meteor shower to the ‘pink moon’ - nationalgeographic

Collection of articles - NASA

Collection of articles - Starwalk