معماران بزرگ ایرانی: ۲۲ چهره برتر و آثار ماندگار آن‌ها

مقدمه

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه کسانی معماری امروز ایران را شکل داده‌اند؟ چه معمارانی با خلاقیت و هنر خود، سیمای شهرهایمان را متحول کردند و نام ایران را در جهان به افتخار رساندند؟

معماری ایران در طول تاریخ، نمادی از هنر، هویت فرهنگی و خلاقیت بی‌پایان بوده است. در عصر معاصر نیز معماران بزرگی ظهور کرده‌اند که با آثار برجسته خود، نه تنها چهره شهرهای ایران را دگرگون کردند، بلکه در سطح بین‌المللی نیز جوایز و افتخارات فراوانی کسب نمودند. از برج آزادی تهران تا موزه هنرهای معاصر، از آرامگاه فردوسی تا پل طبیعت، هر یک از این آثار، حاصل تلاش و نبوغ معمارانی است که نام‌شان در تاریخ معماری ایران ثبت شده است.

در این مقاله، شما را با ۲۲ نفر از برترین و پرافتخارترین معماران ایرانی معاصر آشنا می‌کنیم و نگاهی جامع به زندگی، سبک کاری و مهم‌ترین آثار آن‌ها خواهیم داشت. اگر به معماری، هنر و تاریخ معاصر ایران علاقه‌مندید یا به دنبال الهام برای پروژه‌های خود هستید، این مقاله دقیقاً برای شماست. تا پایان با ما همراه باشید تا از میراث ماندگار این هنرمندان بزرگ بیشتر بدانید.

۱. داریوش بوربور

بیوگرافی و تحصیلات

داریوش بوربور در هفتم اردیبهشت ۱۳۱۳ در تهران به دنیا آمد و دوران کودکی خود را در ایران گذراند. در سیزده سالگی برای ادامه تحصیل راهی انگلستان شد و پس از دریافت دیپلم عمومی از دانشگاه کمبریج در سال ۱۳۳۱، وارد دانشگاه لیورپول شد. او در سال ۱۳۳۷ موفق به اخذ لیسانس معماری و یک سال بعد فوق‌لیسانس شهرسازی از همان دانشگاه شد. سفر علمی بوربور در دانشگاه ژنو به اوج خود رسید؛ جایی که زیر نظر اوژن بودوئن، معمار فرانسوی نامدار، دکترای معماری مناطق گرم و خشک را در سال ۱۳۴۰ دریافت کرد.

سبک معماری و دستاوردها

بوربور در سال ۱۳۴۳ شرکت مهندسین مشاور بوربور را بنیان نهاد و به سرعت توجه محافل معماری بین‌المللی را به خود جلب کرد. منتقدانی چون آنتونی کرافت او را پیشگام معماری مدرن ایران نامیدند و میشل راگون وی را معماری توصیف کرد که در جستجوی سبک معماری مدرن ایرانی است. فعالیت‌های بوربور فراتر از معماری بود؛ او در تأسیس شورای عالی شهرسازی ایران در سال ۱۳۴۵ نقش اساسی ایفا کرد و به عنوان بنیانگذار شهرسازی نوین ایران شناخته شد. همچنین با راه‌اندازی مؤسسه Sphere Iran در سال ۱۳۵۵ و پژوهشگاه و کتابخانه مطالعات ایران‌شناسی در سال ۱۳۶۱، پلی میان معماری و پژوهش‌های فرهنگی ایجاد کرد.

طی فعالیت حرفه‌ای خود، بوربور جوایز بین‌المللی متعددی را از آن خود کرد، از جمله جایزه مرکور طلایی ایتالیا در سال ۱۳۵۴ و انتخاب به عنوان یکی از پنجاه معمار برجسته جهان در بلگراد در سال ۱۳۶۷. این افتخارات سبب شد تا بسیاری او را پدر شهرسازی نوین ایران بنامند.

آثار برجسته داریوش بوربور

پروژه‌های معماری:

• مرکز ورزشی و تفریحی قصر یخ تهران (۱۳۴۶)

• نماد شهر مشهد (۱۳۵۰) که متأسفانه در سال ۱۳۸۶ تخریب شد.

• موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد (۱۳۵۵)

طرح‌های جامع شهری و منطقه‌ای:

• طرح جامع منطقه نوشهر-چالوس (۱۳۴۳-۱۳۴۶)

• طرح جامع سراسری کرانه بحر خزر (۱۳۴۴-۱۳۴۵)

• طرح جامع منطقه آبادان-خرمشهر (۱۳۴۹-۱۳۵۳)

طرح‌های شهرسازی و محیط زیست:

• طرح نوسازی اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) (۱۳۴۷)

• طرح نوسازی شهر زلزله‌زده کاخک با همکاری دفتر فنی وزارت کشور (۱۳۴۷)

• مرکز تجاری بازار رضا مشهد (۱۳۵۶)

• پیشنهاد تدوین طرح جامع محیط زیست منسجم ایران (۱۳۵۷)

۲. کامران دیبا

زندگی و مسیر حرفه‌ای

کامران طباطبایی دیبا در چهاردهم اسفند ۱۳۱۵ از خانواده طباطبایی‌ها که خانواده‌ای درباری و فرهنگی بودند، زاده شد. او تحصیلات معماری را در دانشگاه هاروارد واشینگتن آغاز و در سال ۱۳۴۳ به پایان رساند. دیبا یک سال نیز در رشته جامعه‌شناسی به تحصیلات تکمیلی پرداخت. پس از بازگشت به ایران، با محدودیت‌های محیط فرهنگی برای ایده‌های نوگرایانه خود مواجه شد، اما به فعالیت در بخش دولتی و پروژه‌های شهری و فرهنگی ادامه داد و توانست آثار ماندگاری خلق کند که هویت معماری مدرن ایران را شکل دادند.

آثار برجسته کامران دیبا

• موزه هنرهای معاصر تهران

• فرهنگ‌سرای نیاوران

• فرهنگسرای دانشجو

• پارک شفق

• مسجد موزه فرش ایران

• مسجد دانشگاه جندی شاپور

• دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی

• منزل مسکونی پرویز تناولی

• شهر جدید شوشتر

۳. حسین امانت

زندگی و تحصیلات

حسین امانت در بیست‌وهشتم شهریور ۱۳۲۱ در خانواده‌ای بهایی به دنیا آمد. او در رشته ریاضی دیپلم گرفت و سپس تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به پایان رساند. امانت شاگرد حیدر غیایی و هوشنگ سیحون بود و از این اساتید تأثیر زیادی پذیرفت. پس از فارغ‌التحصیلی، با شرکت در مسابقه طراحی برج شهیاد آریامهر موفق به کسب مقام نخست شد و با این پروژه نامی ماندگار در معماری ایران ساخت.

برج آزادی: شاهکار معماری امانت

برج آزادی (سابق برج شهیاد آریامهر) که در سال ۱۳۴۳ طراحی شد، به نماد پایتخت و دروازه تمدن بزرگ ایران تبدیل شده است. این اثر نه تنها از نظر معماری شاهکاری است، بلکه نمادی از هویت ملی و تاریخی ایران محسوب می‌شود. طراحی این بنا با الهام از معماری سنتی ایران و استفاده از فرم‌های مدرن، موفقیت امانت را در تلفیق سنت و مدرنیته به نمایش می‌گذارد.

آثار برجسته حسین امانت

پروژه‌های داخلی:

• برج آزادی تهران

• ساختمان ابن سینا در دانشگاه صنعتی شریف تهران

• دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

• ساختمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تهران

پروژه‌های بین‌المللی:

• ساختمان سفارت ایران در پکن، چین

• مرکز بهاییان در ایالت‌های ویرجینیا و تگزاس، آمریکا

• ساختمان مقر بیت‌العدل اعظم و ساختمان‌های اطراف آن، حیفا

• محفظه آثار بهایی و دارالتبلیغ بین‌المللی، حیفا

• مشرق‌الاذکار، ساموآ

• مرکز آموزش بین‌المللی بهاییت، حیفا

• کتابخانه مرکزی دانشگاه سیچوآن، پکن

• ساختمان مرکزی رادیو و تلویزیون، پکن

• یادمان ملی هولوکاست اتاوا، کانادا

۴. هوشنگ سیحون

زندگی و پیشینه خانوادگی

هوشنگ سیحون در سی‌ویکم مرداد ۱۲۹۹ در خانواده‌ای هنرمند و آشنا با موسیقی متولد شد. پدربزرگ مادری او، میرزا عبدالله فراهانی، از پیشگامان موسیقی سنتی ایران بود و عموی مادری‌اش، آقا حسینقلی، نیز از برجستگان این عرصه به شمار می‌رفت. این پیشینه خانوادگی تأثیر عمیقی بر نگرش هنری سیحون داشت.

او تحصیلات معماری را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و به دعوت آندره گدار برای ادامه تحصیل به پاریس رفت. در دانش‌سرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (بوزار) زیر نظر اوتلو زاوارونی آموزش دید و در سال ۱۹۴۹ دکترای هنر دریافت کرد.

مرد بناهای ماندگار

سیحون پس از بازگشت به ایران، به مدت طولانی در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و بین سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۷ ریاست دوره‌ای دانشکده هنرهای زیبا را برعهده داشت. او در تأسیس رشته‌های شهرسازی، هنرهای نمایشی و موسیقی نقش کلیدی داشت و توجه ویژه‌ای به فرهنگ و تاریخ ایران و تربیت دانشجویان با بازدید از بناهای تاریخی داشت. به همین دلیل او را مرد بناهای ماندگار نامیدند.

سیحون در طول حیات حرفه‌ای خود عضو شوراهای مهمی از جمله شورای ملی باستان‌شناسی، شورای عالی شهرسازی و کمیته بین‌المللی ایکوموس بود و مسئولیت بازسازی بناهای تاریخی ایران را برای بیش از ۱۵ سال بر عهده داشت. او بیش از دو دهه در ونکوور، کانادا زندگی کرد و شهروند افتخاری فرانسه نیز بود. سیحون در پنجم خرداد ۱۳۹۳ دار فانی را وداع گفت و برنده جایزه بیتا در سال ۲۰۱۲ شد.

آثار برجسته هوشنگ سیحون

• آرامگاه بوعلی سینا، همدان (۱۳۳۰)

• آرامگاه خیام، نیشابور (۱۳۳۸)

• بازسازی و طراحی آرامگاه فردوسی، طوس (۱۳۴۷)

• آرامگاه نادرشاه، مشهد

• آرامگاه کمال‌الملک، نیشابور

• مقبره عباس‌میرزا و برخی دولتمردان قاجار

• ساختمان بانک سپه، میدان توپخانه تهران

• بنای موزه توس(۱۳۴۷)

• مرکز فرهنگی یزد

• آرامگاه احمد نی‌ریزی

۵. حیدر غیایی

تحصیلات و آغاز فعالیت

حیدرقلی‌خان غیایی شاملو در سی‌ام مهر ۱۳۰۱ از خانواده‌ای متمول و بانفوذ در تهران زاده شد. او تحصیلات معماری را در دانشگاه تهران آغاز کرد و پس از فارغ‌التحصیلی، برای تکمیل آموزش به مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار) رفت. در سال ۱۹۵۲ مدرک DPLG و جایزه Prix de Vienne را دریافت کرد.

پس از بازگشت به ایران، دفتر شخصی خود را تأسیس کرد و فعالیت حرفه‌ای گسترده‌ای در طراحی پروژه‌های مدرن و شاخص شهری آغاز نمود. حسین امانت و عبدالعزیز فرمانفرمائیان از شاگردان برجسته او بودند. پس از انقلاب ۱۳۵۷، ابتدا به فرانسه مهاجرت کرد و سپس دفتر معماری خود را در سانفرانسیسکو برقرار نمود. غیایی در پانزدهم شهریور ۱۳۶۴ در ویلای خانوادگی خود در آنتیب فرانسه درگذشت.

آثار برجسته حیدر غیایی

ساختمان‌های عمومی و فرهنگی:

• مجلس سنا (با همکاری آندره بلوک و محسن فروغی) که بعد از انقلاب محل مجلس شورای اسلامی شد

• ایستگاه راه‌آهن مشهد

• ایستگاه راه‌آهن تبریز (با همکاری فرناند پویون)

سینماها:

• سینما مولن روژ

• سینما رادیو سیتی

• درایوین سینما تهرانپارس

هتل‌ها و کاخ‌ها:

• هتل استقلال تهران (هیلتون سابق)

• هتل کارلتون تهران

• هتل رویال رزیدانس

• کاخ فرح‌آباد

بیمارستان‌ها و پروژه‌های بین‌المللی:

• بیمارستان مشهد و بیمارستان لویزان

• خانه فرهنگ ایران در پاریس

• خوابگاه دانشجویان در فرانسه (با همکاری محسن فروغی، کلود پاران، آندره بلوک و کامران سپهبدی)

۶. عبدالعزیز فرمانفرمائیان

زندگی و تحصیلات

عبدالعزیز فرمانفرمائیان در سال ۱۲۹۹ متولد شد و تحصیلات معماری خود را در دانش‌سرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس به پایان رساند. او پس از بازگشت به ایران، در کنار استادانی چون محسن فروغی و هوشنگ سیحون به تدریس و طراحی پرداخت و از معماران مطرح ایران به شمار می‌رود. فرمانفرمائیان نقش کلیدی در طراحی و اجرای پروژه‌های شاخص ملی از جمله ورزشگاه آزادی، فرودگاه‌های مهرآباد و امام خمینی، و موزه فرش ایران داشت. وی در سی‌ویکم خرداد ۱۳۹۲ درگذشت.

آثار برجسته عبدالعزیز فرمانفرمائیان

پروژه‌های ورزشی:

• ورزشگاه آزادی و سالن‌های ورزشی مرتبط (بسکتبال و والیبال)

زیرساخت‌های حمل‌ونقل:

• فرودگاه مهرآباد و طرح اولیه فرودگاه امام خمینی

موزه‌ها و بناهای فرهنگی:

• موزه فرش ایران

• کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران و کاخ مادر سعدآباد

• مسجد دانشگاه تهران

ساختمان‌های اداری:

• ساختمان‌های اداری وزارت کشاورزی، وزارت کار، بانک اعتبارات ایران، پست و تلگراف و تلفن

• ساختمان بورس تهران

پروژه‌های دانشگاهی و بین‌المللی:

• طرح ساختمان رآکتور اتمی دانشگاه تهران

• دانشکده دامپزشکی

• برج‌های دوقلو و برج‌های ونک پارک

• پاویون ایران در اکسپو ۶۷ مونترال، کانادا

۷. محسن فروغی

زندگی و پیشینه خانوادگی

محسن فروغی در بیست‌وچهارم اردیبهشت ۱۲۸۶ زاده شد و فرزند محمدعلی فروغی (ذکاءالملک)، ادیب و سیاستمدار مشهور ایران بود. او تحصیلات معماری را در فرانسه گذراند و در سال ۱۳۱۶ از دانش‌سرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (École des Beaux-Arts) با مدرک درجه یک فارغ‌التحصیل شد. همان سال به ایران بازگشت و به عنوان یکی از نخستین معماران مدرن کشور به استخدام دولت درآمد.

او به همراه آندره گدار، ماکسیم سیرو و رولان دوبرول از بنیان‌گذاران دانشکده معماری دانشگاه تهران بود و پس از آندره گدار به مدت ۹ سال ریاست دانشکده هنرهای زیبا را برعهده داشت. اگرچه فروغی در سال ۱۳۴۲ به همراه حیدر غیایی به اتهام تخلفات در پروژه ساختمان مجلس سنا بازداشت شد، اما پس از مدتی تبرئه و حتی به عضویت مجلس سنا درآمد. در سال ۱۳۵۷ نیز در کابینه‌های جعفر شریف‌امامی و غلامرضا ازهاری به عنوان وزیر فرهنگ و وزیر علوم فعالیت کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ مدتی زندانی شد و پس از آزادی در سال ۱۳۶۱، در چهاردهم مهر ۱۳۶۲ چشم از جهان فروبست.

سبک معماری تلفیقی

سبک معماری فروغی تلفیقی از نگاه مدرن با بهره‌گیری از عناصر سنتی ایرانی بود. او به خوبی از ویژگی‌هایی چون ایوان، کاشی‌کاری و ریتم‌های معماری سنتی در کنار مصالح مدرن استفاده می‌کرد. این رویکرد به ویژه در ساختمان‌های بانک ملی ایران و برخی از پروژه‌های دانشگاهی او به وضوح دیده می‌شود. فروغی همچنین در طراحی فضاهای مسکونی، شیوه‌ای نوین ارائه داد و تقسیم‌بندی خانه‌ها را بر اساس کاربرد و عملکرد فضاها به جای الگوهای سنتی پیاده‌سازی کرد.

آثار برجسته محسن فروغی

• دانشکده حقوق دانشگاه تهران (با همکاری ماکسیم سیرو)

• ساختمان وزارت دارایی

• آرامگاه باباطاهر همدان

• آرامگاه سعدی (سعدیه) شیراز (با همکاری علی صادق)

• آرامگاه رضاشاه شهرری

• کاخ نیاوران

• شعب بانک ملی ایران در شیراز، اصفهان، تبریز و بازار تهران

۸. وارطان هوانسیان

زندگی و تحصیلات

وارطان هوانسیان در سال ۱۸۹۶ در تبریز از خانواده ارمنی متولد شد و از کودکی گرایش ویژه‌ای به هنر و طراحی داشت. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه در تبریز، به تهران مهاجرت کرد و در مدارس ارمنیان تدریس نمود.

در سال ۱۹۱۹ به پاریس رفت و ابتدا نقاشی خواند، اما پس از مدتی به توصیه اطرافیان به رشته معماری روی آورد. او در مدرسه معماری پاریس تحصیل کرد و در سال ۱۹۲۳ فارغ‌التحصیل شد. سپس در رشته شهرسازی همان مدرسه ادامه تحصیل داد و تجربه‌های گران‌بهایی در پروژه‌های بازسازی پس از جنگ جهانی اول زیر نظر معمار نامدار آنری سواژ کسب نمود. پس از حدود ۱۷ سال اقامت و فعالیت در اروپا، هوانسیان در سال ۱۹۳۵ به ایران بازگشت.

نقش در معماری مدرن ایران

هوانسیان از مدافعان سرسخت معماری مدرن در ایران بود. در ایران، او در اداره ساختمان شهربانی استخدام شد و به طراحی و نظارت بر پروژه‌های مختلف شهری و ساختمانی پرداخت. او مسئولیت طراحی و تکمیل ساختمان‌های مهمی از جمله هتل‌ها، ساختمان‌های تجاری، مسکونی و سینماها را برعهده داشت.

همزمان با فعالیت حرفه‌ای، نقش مؤثری در ارتقای فرهنگ معماری کشور داشت. وی انجمن آرشیتکت‌های ایرانی دیپلمه (۱۹۴۴) و نشریه آرشیتکت (۱۹۴۶) را تأسیس کرد که اولین نشریه تخصصی معماری در ایران محسوب می‌شود. هوانسیان همچنین در تنظیم آیین‌نامه‌های ساختمانی، طراحی بانک‌ها و مراکز اداری، و اجرای پروژه‌های مهم شهری مشارکت داشت. وی در سال ۱۹۸۲ درگذشت.

آثار برجسته وارطان هوانسیان

بناهای عمومی:

• هنرستان دختران

• کاخ سعدآباد

• دبیرستان حرفه‌ای نمازی (شیراز)

هتل‌ها و مراکز اقامتی:

• هتل (مهمانخانه) دربند

• مهمانخانه ایستگاه راه‌آهن

• مهمان‌پذیر لاله

• هتل (مهمانخانه) فردوسی

سینماها:

• سینما دیانا

• سینما متروپل

ساختمان‌های تجاری و مسکونی:

• ساختمان جیپ

• خانه مسکونی واقع در خیابان طالقانی

• ساختمان تجاری-مسکونی اخوان

• مجموعه تجاری-مسکونی جامی

• ویلای شخصی وارطان هوانسیان (زعفرانیه)

شعب بانکی:

• ساختمان بانک سپه، شعبه توپخانه تهران

• ساختمان بانک سپه، شعبه مرکزی اصفهان

• ساختمان بانک سپه، شعبه بازار

۹. ایرج اعتصام

زندگی و تحصیلات

ایرج اعتصام در یکم بهمن ۱۳۰۹ در گرگان متولد شد و تحصیلات عالی خود را در ایتالیا ادامه داد. او در سال ۱۳۳۹ موفق به اخذ دکترای معماری از دانشگاه فلورانس شد و پس از بازگشت به ایران، مسیر حرفه‌ای پربار و متنوعی را آغاز کرد که هم در عرصه اجرایی و هم در حوزه آکادمیک تأثیرگذار بود.

فعالیت‌های علمی و حرفه‌ای

اعتصام در عرصه‌های علمی و اجرایی حضور پررنگی داشت. از سال ۱۳۵۰ به عنوان کارشناس ارشد طرح‌ریزی منطقه‌ای سازمان ملل متحد فعالیت کرد و از سال ۱۳۵۲ نیز به عضویت کانون کارشناسان رسمی دادگستری درآمد. او علاوه بر تدریس در دانشگاه‌های ایران، سابقه تدریس و تحقیق در دانشگاه‌های معتبر آمریکا مانند برکلی و واشینگتن را نیز در کارنامه خود دارد.

طی فعالیت حرفه‌ای خود، مسئولیت‌های علمی و اجرایی متعددی بر عهده داشت؛ از جمله دانشیاری در دانشگاه تهران و دانشگاه ملی ایران، ریاست دفتر فنی دانشکده هنرهای زیبا، مدیریت و بنیان‌گذاری مهندسین مشاور امکو و همکاری با مؤسسه بین‌المللی دوکسیادیس. او همچنین عضو فعال بسیاری از انجمن‌های بین‌المللی معماری و شهرسازی بود.

فعالیت‌های او تنها به طراحی و اجرای پروژه‌ها محدود نمی‌شد. اعتصام در حوزه تألیف و ترجمه نیز آثار ارزشمندی ارائه کرد. از جمله ترجمه‌های او می‌توان به ترجمه کتاب عقاب دو سر، از گذشته تا آینده اسکان بشر اثر کنستانتین دکسیادیس (۱۳۷۷) و ترجمه کتاب معماری اسلامی: فرم، عملکرد و معنی نوشته رابرت هیلن براند اشاره کرد. وی در بیست‌وهشتم آذر ۱۴۰۱ درگذشت.

آثار برجسته ایرج اعتصام

پروژه‌های داخلی:

• مجموعه شاه چراغ شیراز

• پردیس دانشگاه سیستان و بلوچستان

• پارک ملت تهران

• شهر جدید لتیان تهران

• مجموعه‌های گردشگری در محلات، سرعین اردبیل و لاهیجان

طرح‌های شهری:

• طرح منطقه‌ای و توریستی کرانه‌های دریای خزر

• طرح جامع شهرهای شیراز، کازرون، زنجان، ساری و گرگان

پروژه‌های بین‌المللی:

• طرح اولیه مجموعه سن تروپه، جنوب فرانسه

• مجموعه‌های مسکونی و ویلایی در سیاتل، سن خوزه، سن فرانسیسکو و لس آنجلس (آمریکا)

• مجموعه هفت بلوک اداری در بل ویو، واشینگتن

• مجموعه ساختمانی حجاج در مدینه منوره، عربستان سعودی

• بازسازی محل اقامت نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل، نیویورک

۱۰. پرویز مؤیدعهد

زندگی و تحصیلات

سید پرویز مؤیدعهد در یکم اسفند ۱۳۰۸ در تهران متولد شد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در ایران، برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. مؤیدعهد در دانشگاه بوزار پاریس رشته معماری و سپس در دانشگاه سوربن رشته شهرسازی را دنبال کرد.

در سال ۱۹۵۶ میلادی، وی موفق به دریافت درجه دکترای S.A.D.G با رتبه اول شد و جایزه و مدال لورآی (بهترین دیپلم معماری در سطح دانشگاه‌های فنی فرانسه) را دریافت کرد. همچنین در سال ۱۹۵۷ به پاس خدمات فرهنگی و ارائه بهترین پایان‌نامه، دکترای افتخاری معماری (A.A.PHD) از دانشگاه سوربن به او اعطا شد. در سال ۱۳۴۲ نیز از دانشکده سلطنتی انگلستان نشان درجه اول معماری را به پاس ارائه طرح‌های فرهنگی و معماری دریافت کرد. وی در هشتم بهمن ۱۳۹۴ درگذشت.

آثار برجسته پرویز مؤیدعهد

پروژه‌های مذهبی و فرهنگی:

• طراحی مصلای امام خمینی، تهران

• معماری بخش اصلی آرامگاه سید روح‌الله خمینی

• خاتم‌کاری تالار بزرگ ساختمان مجلس شورای ملی (میدان بهارستان، تهران)

• مرمت، بازسازی و تزئینات کاخ گلستان

پروژه‌های نمایشگاهی:

• طرح محوطه نمایشگاه بین‌المللی تهران

• طرح نمایشگاه بین‌المللی کشاورزی با همکاری مرکز نمایشگاه‌های بین‌المللی انگلستان

پروژه‌های علمی و اداری:

• طرح مرکز تحقیقات شیمی دارویی و دارویی ایران

• طرح مرکز علمی مخابرات دانشگاه تهران با همکاری مرکز تحقیقات علمی فرانسه

• ساختمان اداری وزارت آموزش و پرورش

• نمای جنوبی ساختمان سازمان حج و زیارت

پروژه‌های دیگر:

• طراحی مدرسه سن لویی با همکاری پروفسور لوکنت (دانشگاه بوزار پاریس)

• معماری فرودگاه آبادان

• همکاری در تهیه طرح کلیسای جامع (کاتدرال) با گیوم ژیله

• همکاری در طراحی و اجرای شهرسازی حومه رم (۱۹۸۰)

• اداره آتلیه امور تزئیناتی و طراحی کتاب‌های کودکان

• ساختمان درمانگاه بیماری‌های قلب و عروق، سیرجان

• یک مجتمع عظیم مسکونی در فرانسه

• اکستانسیون و خوابگاه دانشجویان مدرسه البرز

طرح‌های اجرا نشده:

• دژ نبشته

• آمفی تئاتر روباز برای ۲۰۰۰ نفر

• فرهنگستان علوم (خیابان قوام‌السلطنه)

۱۱. کریم طاهرزاده بهزاد

زندگی و نقش در جنبش مشروطه

کریم طاهرزاده بهزاد در سال ۱۲۶۷ متولد شد و از نوجوانی به جنبش مشروطه پیوست. او عضو فرقه اجتماعیون عامیون (سوسیال دموکرات) و فداییان تبریز شد و پس از کشته شدن بسیاری از مشروطه‌خواهان، برای ادامه تحصیل در معماری به استانبول و سپس به آکادمی معماری برلین رفت.

طاهرزاده بهزاد در سال ۱۳۰۵ به ایران بازگشت و فعالیت حرفه‌ای خود را در حوزه معماری آغاز کرد. وی از پیشگامان مدرن‌سازی ساختمان‌ها و فضاهای عمومی در ایران به شمار می‌آید و با تألیف کتاب سرآمدان هنر، پژوهشی درباره هنر و معماری ایران ارائه داد. او در مرداد ۱۳۴۲ در تهران درگذشت و در امامزاده قاسم به خاک سپرده شد.

آثار برجسته کریم طاهرزاده بهزاد

پروژه‌های فرهنگی:

آرامگاه فردوسی (۱۳۰۷–۱۳۱۳)

تئاتر شیر و خورشید، مشهد (۱۳۰۸–۱۳۱۳)

پروژه‌های بهداشتی و آموزشی:

• بیمارستان‌های قدیمی امام رضا (۱۳۰۸–۱۳۱۳)

• ساختمان اداری بیمارستان شاهرضا، مشهد (۱۳۰۸–۱۳۱۳)

• دبیرستان شاهرضا، مشهد (۱۳۱۰)

• دانشگاه جنگ، تهران (۱۳۱۴)

• هنرستان راه‌آهن، تهران (۱۳۱۹–۱۳۲۰)

پروژه‌های راه‌آهن:

• ساختمان امور اداری راه‌آهن، تهران (۱۳۱۹–۱۳۲۵)

• ساختمان اداره پاسبانی راه‌آهن (۱۳۱۹)

• ایستگاه راه‌آهن سمنان (۱۳۱۷)

۱۲. یوسف شریعت زاده

زندگی و فلسفه طراحی

یوسف شریعت زاده در سال ۱۳۰۹ در تبریز متولد شد و تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و در سال ۱۳۴۲ فارغ‌التحصیل شد. در سال ۱۳۳۷، شریعت‌زاده همراه با امیر نصرت منقح، مؤسسه امیر نصرت منقح و یوسف شریعت‌زاده را تأسیس کرد که به سرعت به یکی از تیم‌های فنی برجسته معماری ایران تبدیل شد.

در سال ۱۳۵۰، دور تازه فعالیت‌های شریعت‌زاده با تأسیس دفتر مهندسان مشاور بنیان همراه با محسن میرحیدر آغاز شد. شریعت‌زاده در آثار خود از تقلید سبک‌های دیگر اجتناب می‌کرد و فرم و حجم بناها را بر اساس تحقیق، مطالعه و نیازهای دقیق فضا شکل می‌داد. او خود می‌گفت: «من فرم دهنده نیستم، فرم یابنده ام.» آخرین اثر او طراحی ساختمان کتابخانه ملی ایران بود. وی در سال ۱۳۸۰ درگذشت.

آثار برجسته یوسف شریعت زاده

پروژه‌های دانشگاهی:

• ساختمان‌های پردیس دانشگاه شهید باهنر کرمان

• ساختمان کتابخانه ملی ایران

پروژه‌های بهداشتی و اداری:

• بیمارستان ژاندارمری (نیروی انتظامی فعلی)، تهران

• ساختمان مرکزی وزارت کار و تأمین اجتماعی، تهران

• بیمارستان ۳۰۰ تختخوابی اصفهان

پروژه‌های صنعتی و مسکونی:

• مجتمع صنعتی واگن پارس اراک

• مجتمع مسکونی تندیس، بزرگراه آفریقا، تهران

۱۳. سیاوش تیموری

زندگی و تحصیلات

سیاوش تیموری در یکم تیر ۱۳۱۶ در تهران متولد شد و از چهره‌های برجسته نسل دوم معماران نوین ایران است. او تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و برای ادامه تحصیل به پاریس رفت، جایی که دکترای معماری خود را از دانش‌سرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس در سال ۱۹۶۹ دریافت کرد.

تیموری در اروپا با افراد مطرح آن دوره همکاری داشت و موفق شد جایزه انجمن معماران فرانسه را در سال ۱۹۶۷ کسب کند. او عضو جامعه معماران فرانسه و هیئت امنای انجمن مفاخر معماری ایران است. طراحی‌های تیموری بیشتر در حوزه مسکونی، ورزشی و آموزشی بوده و رویکرد او ترکیبی از معماری مدرن اروپایی با نیازهای محیطی و عملکردی بناها در ایران و خارج از کشور است.

آثار برجسته سیاوش تیموری

پروژه‌های مسکونی:

• طراحی مجموعه‌های مسکونی در ویل ژونیف فرانسه

• آپارتمان‌های برج آفتاب نیس

• مجموعه مسکونی شاتوپریگور نیس

پروژه‌های ورزشی:

• استادیوم ورزشی شهر لیموژ

• استادیوم ۳۰ هزار نفر پارک دو پرنس

• طراحی و نظارت استخر سرپوشیده کازینوی شهر دوویل

پروژه‌های بهداشتی و آموزشی:

• مرکز تربیت اطفال فلج مون رودا

• مرکز توسعه جسم و روان فون رومو

• طراحی مرکز بهداشتی وابسته به دانشکده پزشکی دانشگاه پاریس

• سرپرست گروه و طراح کامپوس لویولت در حومه قصر آمبواز

• طراحی مرکز دانشگاهی سنت دونی، جزیره رئونیون

پروژه‌های فرهنگی و زیرساختی:

• طراحی ساختمان در شهر آراس

• طراحی مرکز صنعتی و سینماتوگرافی سن ژرمن آن لی

• طراحی مجموعه بندر تفریحی ویل فرانش و مارینا خلیج فرشتگان

• سرپرست گروه و طراح پایانه متروی سریع‌السیر حومه پاریس

• ارائه طرح‌های مسکن و بیمارستان در کشور کامرون

۱۴.محمدعلی حمیدی نوا

زندگی و فعالیت‌های حرفه‌ای

محمدعلی حمیدی نوا در سال ۱۳۰۹ متولد شد و از سن ۱۳ سالگی و پس از درگذشت پدرش به هنر بنایی روی آورد. در طول زندگی حرفه‌ای خود، پروژه‌های متعددی در حوزه معماری شهری و مذهبی اجرا کرد. حمیدی نوا به بازسازی و طراحی بناهایی که با فرهنگ و هویت محلی گره خورده بودند علاقه داشت و توانست با تلفیق معماری سنتی و نیازهای کاربردی، آثاری ماندگار در استان مازندران خلق کند. وی در سال ۱۳۹۹ درگذشت.

آثار برجسته محمدعلی حمیدی نوا

بنای شاخص:

• برج ساعت ساری

پروژه‌های مذهبی:

• صحن امامزاده عباس ساری

• مسجد حضرت ابوالفضل ساری

• مسجد خیابان ملت ساری

• مسجد امام حسین ساری

• مسجد روستای گلما

• مسجد روستای پاشاکلا

پروژه‌های صنعتی:

• کارخانه شیر پاستوریزه

۱۵. سید هادی میرمیران

زندگی و فعالیت‌های حرفه‌ای

سید هادی میرمیران در بیست‌وسوم اسفند ۱۳۲۳ در قزوین متولد شد و از نسل معمارانی بود که تلاش می‌کردند پیوند میان سنت و معماری معاصر ایران را حفظ کنند. او تحصیلات خود را در رشته مهندسی معماری در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و با نمره عالی فارغ‌التحصیل شد.

از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ در دفتر فنی شرکت ملی فولاد ایران فعالیت داشت و پس از انقلاب، از سال ۱۳۵۸ مدیر طراحی شرکت خانه‌سازی ایران در اصفهان شد. در سال ۱۳۶۴، به همراه همکاران خود شرکت مهندسان مشاور نقش جهان پارس را تأسیس نمود و تا پایان عمر حرفه‌ای خود در آن مشغول به کار بود. میرمیران در طرح‌های خود روح معماری کهن ایران را با روش‌های نوین تلفیق می‌کرد. وی در بیست‌ونهم فروردین ۱۳۸۵ پس از یک دوره ده ساله مبارزه با بیماری سرطان در برلین درگذشت.

آثار برجسته سید هادی میرمیران

پروژه‌های اجرا شده:

• طرح مجتمع مسکونی ایل گلی، تبریز (۱۹۹۳)

• طرح شهر جدید بهارستان (۱۹۹۳)

• مجموعه ورزشی رفسنجان (۱۹۹۴)

طرح‌های اجرا نشده:

• ساختمان کتابخانه ملی ایران

• ساختمان فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران

• ساختمان موزه ملی آب

۱۶.محمدکریم پیرنیا

پدر معماری سنتی ایران

محمدکریم پیرنیا در سال ۱۲۹۹ متولد شد و به دلیل پژوهش‌های گسترده‌اش در زمینه سازه‌های سنتی ایران، پدر معماری سنتی ایران نامیده می‌شود. او علاوه بر معماری، در ادبیات، خوشنویسی، نقاشی و موسیقی مهارت داشت و بر زبان‌های عربی و عبری و خط پهلوی نیز مسلط بود.

پیرنیا پس از تحصیل در دبیرستان ایرانشهر یزد، برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران پذیرفته شد، اما به دلیل تمرکز دانشگاه بر معماری غربی، تحصیل خود را ناتمام رها کرد و تحقیقات فردی خود را آغاز نمود. وی از سال ۱۳۴۴ تا پیش از انقلاب به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی، در زمینه مرمت و احیاء بناها فعالیت داشت و همچنین در دانشگاه‌های تهران و شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی پرداخت. وی در سال ۱۳۷۶ درگذشت.

تألیفات برجسته محمدکریم پیرنیا

• هندسه در معماری – تهران، سازمان میراث فرهنگی

• سبک‌شناسی معماری ایرانی – تدوین غلامحسین معماریان

• شیوه‌های معماری ایران – تهران، نشر هنر اسلامی

• آشنایی با معماری اسلامی ایران – دانشگاه علم و صنعت

• راه و رباط – به همراه افسر کرامت‌الله

• کتاب هنر دبیرستان، بخش معماری

۱۷. فرشیده موسوی

زندگی و تحصیلات

فرشیده موسوی، معمار بریتانیایی-ایرانی و استاد تحصیلات تکمیلی دانشکده طراحی دانشگاه هاروارد، تا سن ۱۳ سالگی در شیراز زندگی کرد و سپس برای تحصیل به انگلستان رفت. وی تحصیلات خود را در دانشگاه کینگز لندن، دانشگاه داندی و دانشکده معماری کالج دانشگاهی لندن (UCL-Bartlett) به پایان رساند.

او هشت سال در اتحادیه معماری لندن تدریس کرد و ریاست مؤسسه معماری فرهنگستان هنرهای زیبا در وین را نیز بر عهده داشت. موسوی یکی از داوران جایزه معماری آقاخان به شمار می‌رود و از بنیانگذاران و مدیران دفتر معماران خارجی (FOA) و بنیانگذار دفتر معماری فرشیده موسوی (FMA) است.

آثار برجسته فرشیده موسوی

پروژه‌های دفتر معماری فرشیده موسوی (FMA):

• فروشگاه ویکتوریا بکام، هنگ‌کنگ، چین (۲۰۱۶)

• فروشگاه فلگشیپ ویکتوریا بکام، لندن، انگلستان (۲۰۱۴)

• مجتمع اداری پلاک ۱۳۰ خیابان فنچورچ، لندن، انگلستان (۲۰۱۳)

• مجتمع مسکونی له جاردان دو لا لیروند، مون‌پلیه، فرانسه (۲۰۱۳)

• موزه هنرهای معاصر، کلیولند، اوهایو (۲۰۱۲)

• مجتمع مسکونی لا دیفانس، پاریس (۲۰۱۱)

• اینستالیشن در سیزدهمین دوسالانه معماری ونیز (۲۰۱۲)

پروژه‌های دفتر معماران خارجی (FOA):

• ترمینال مسافربری بین‌المللی اوسانباشی یوکوهاما، ژاپن (۱۹۹۵–۲۰۰۲)

• هتل بلومون، خرونینگن، هلند (۱۹۹۹–۲۰۰۰)

• مرکز فرماندهی پلیس، لا وییاخویوسا (۲۰۰۰–۲۰۰۳)

• پارک ساحلی با سالن نمایش در فضای باز، بارسلون (۲۰۰۰–۲۰۰۴)

• تئاتر شهر، توره ویه خا (۲۰۰۰–۲۰۰۶)

• فروشگاه بزرگ جان لوییس و پل‌های عابر پیاده، لستر (۲۰۰۰–۲۰۰۸)

• طرح جامع المپیک ۲۰۱۲ و بازسازی پایین دره لی، لندن (۲۰۰۳)

• برج‌های مسکونی مرکزی KL، کوالالامپور (۲۰۰۶)

• ایستگاه نیو استریت، بیرمنگام (۲۰۰۸)

۱۸.علی‌اکبر صارمی

زندگی و تحصیلات

علی‌اکبر صارمی در نهم آبان ۱۳۲۲ در زنجان متولد شد و تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و سپس در دانشگاه پنسیلوانیا ادامه داد. او رساله دکتری خود را زیر نظر لوئی کان، یکی از مشهورترین معماران قرن بیستم، نوشت و از این تجربه بسیار بهره برد.

پس از بازگشت به ایران، ابتدا در دفتر معماری سردار افخمی فعالیت کرد و در سال ۱۳۵۹ دفتر شخصی خود، مهندسین مشاور تجیر، را تأسیس نمود. صارمی علاوه بر فعالیت حرفه‌ای، در دانشگاه تهران تدریس کرد و در مجلات معماری بین‌المللی نیز مقالاتی منتشر کرد. وی در دوم بهمن ۱۳۹۵ درگذشت.

آثار برجسته علی‌اکبر صارمی

پروژه‌های مسکونی:

• ویلای صارمی، نوشهر (۱۳۵۲)

• خانه افشار، زعفرانیه، تهران (۱۳۵۳–۱۳۵۵)

پروژه‌های آموزشی:

• هنرستان هنرهای زیبا پسران، کرج (۱۳۷۴)

• آمفی تئاتر انستیتو پاستور، تهران (۱۳۶۷)

پروژه‌های بین‌المللی:

• ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران، الجزایر (۱۳۸۱)

• ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران، تیرانا، آلبانی (۱۳۸۱–۱۳۸۳)

پروژه‌های فرهنگی و تجاری:

• تالار شهر کرمانشاه (تالار انتظار) (۱۳۸۳–۱۳۸۷)

• برج بلور، تبریز (۱۳۸۰)

• مجموعه تجاری و فرهنگی و شورای شهر مشهد (۱۳۸۳)

• مجموعه نمایشگاهی و اداری کیش (۱۳۸۴)

۱۹. فریبرز صهبا

زندگی و فعالیت‌های چندجانبه

فریبرز صهبا در سال ۱۹۴۸ در مشهد متولد شد و فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. او علاوه بر معماری، نویسنده و سخنران بین‌المللی در حوزه‌های هنر، معماری، مدیریت پروژه، فرهنگ و محیط زیست نیز بوده است. صهبا به طراحی باغ‌های بهایی حیفا و مشرق‌الاذکار نیلوفر آبی شهرت دارد.

در سال ۱۹۷۰، صهبا مجله ادبی «ورقا» را برای کودکان تأسیس کرد که ابتدا به فارسی و سپس به ۹ زبان مختلف منتشر شد و نقش مهمی در فرهنگ‌سازی ایفا کرد.

آثار برجسته فریبرز صهبا

پروژه‌های داخلی:

• مرکز تولیدات صنایع دستی تهران

• طرح جدید ماهشهر، مازندران

• مرکز فرهنگی پهلوی سنندج

• مدرسه هنر سنندج

• مرکز فرهنگی نگارستان

پروژه‌های بین‌المللی:

• معبد لوتوس دهلی نو، هند

• بنای پلکانی بهائیان حیفا، اسرائیل

۲۰. یعقوب دانشدوست

زندگی و تخصص

یعقوب دانشدوست در سال ۱۳۱۷ در تبریز متولد شد و از سه سالگی در مشهد ساکن گردید. او تحصیلات خود را در دانشگاه تهران با کارشناسی ارشد معماری و دکترای شهرسازی به پایان رساند. دانشدوست با سازه‌های سنتی ایران و باغ‌های ایرانی آشنا بود و تلاش داشت ارزش‌های سنتی را در قالب معماری مدرن ایرانی احیا کند.

او معمار، مرمت‌گر بناها و محوطه‌های تاریخی، پژوهشگر، نویسنده و کارشناس باغ ایرانی بود. وی در هفتم بهمن ۱۴۰۰ درگذشت.

آثار برجسته یعقوب دانشدوست

پروژه‌های بهداشتی:

• بیمارستان آریا مشهد

بناهای یادمان:

• بنای یادمان میدان آزادی (به سوی نور) مشهد

• بنای یادمان میدان راه‌آهن (همیشه به سوی او) مشهد

• بنای یادمان همای رحمت مشهد

• بنای یادمان والفجر مشهد

پروژه‌های فرهنگی و تاریخی:

• خانه علم و کیهان‌نما مشهد

• باغ آرامگاه فردوسی توس

• آرامگاه کلنل محمدتقی پسیان، مجموعه آرامگاه نادر، مشهد

۲۱. بهرام شیردل

زندگی و فعالیت‌های بین‌المللی

بهرام شیردل در سال ۱۳۳۰ متولد شد و در سال ۱۹۷۵ در اصفهان زیر نظر نسرین فقیه فعالیت کرد. سپس به کانادا رفت و در سال ۱۹۷۸ از دانشگاه تورنتو فارغ‌التحصیل شد. شیردل دوره کارشناسی ارشد خود را در آکادمی هنر کرنبروک آمریکا گذراند.

وی در دانشگاه‌ها و مؤسسات معماری جهان از جمله دانشگاه هیوستون، مدرسه عالی طراحی هاروارد، دانشگاه شیکاگو و دانشگاه آمریکایی شارجه به تدریس طراحی و تئوری پرداخت و پس از بازگشت به ایران در دانشگاه آزاد همدان تدریس کرد.

آثار برجسته بهرام شیردل

پروژه‌های بین‌المللی:

• برج اداری المپیک وست، لس آنجلس، آمریکا (۱۹۸۸)

• کارخانه وینداستون، اورگان، آمریکا (۱۹۹۰)

• ساختمان درمانی سینای، لس آنجلس (۱۹۹۱)

• مجموعه ساختمان‌های دولتی اشپریبوگن، آلمان (۱۹۹۱)

• مرکز گردهمایی نارا، ژاپن (۱۹۹۱، رتبه اول)

• طرح شهر جدید چانگلیو، چین (۱۹۹۴، نشان طلا)

پروژه‌های داخلی:

• موزه ملی آب ایران، تهران (۱۳۷۴)

• ترمینال مسافری فرودگاه امام خمینی، تهران (۱۳۷۴)

• ساختمان مرکزی بانک توسعه صادرات ایران، تهران (۱۳۷۶، رتبه اول)

• مجموعه گردشگری پدیده کیش (۱۳۹۲، رتبه اول)

• برج تجاری-اداری SMP

۲۲. لیلا عراقیان

زندگی و تحصیلات

لیلا عراقیان در سال ۱۳۶۲ متولد شد و بیشتر به خاطر طراحی پل طبیعت در تهران شناخته می‌شود. او در رشته ریاضی دیپلم گرفت و سپس به معماری روی آورد. تحصیلات خود را در دانشگاه شهید بهشتی آغاز کرد و کارشناسی معماری را از آن دانشگاه و فوق‌لیسانس را از دانشگاه بریتیش کلمبیا دریافت نمود.

در سال ۱۳۸۴ شرکت سازه‌های پارچه‌ای دیبا را با همکارش علیرضا بهزادی تأسیس کرد و به طراحی پروژه‌های نوآورانه پرداخت.

آثار برجسته لیلا عراقیان

پروژه‌های داخلی:

• پل طبیعت تهران

پروژه‌های بین‌المللی:

• بازسازی پوشش پارچه‌ای سقف و نمای استادیوم بی سی پلیس، ونکوور، کانادا

نتیجه‌گیری

معماری ایران در دوران معاصر، داستان هنرمندان و متفکرانی است که با ترکیب سنت و مدرنیته، آثاری ماندگار خلق کردند. از داریوش بوربور که پایه‌گذار شهرسازی نوین ایران شناخته می‌شود، گرفته تا حسین امانت با طراحی برج آزادی، هر یک از این معماران بزرگ، نشانی از هویت فرهنگی و خلاقیت ایرانی را در آثار خود به نمایش گذاشته‌اند.

در این مقاله، با ۲۲ نفر از برجسته‌ترین معماران ایرانی آشنا شدیم، افرادی که نه تنها سیمای شهرهای ایران را دگرگون کردند، بلکه در سطح بین‌المللی نیز به افتخارآفرینی پرداختند. از آرامگاه‌های بزرگان ایران گرفته تا موزه‌ها، پل‌ها، ورزشگاه‌ها و ساختمان‌های نمادین، میراث این معماران همچنان زنده است و الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.

اگر شما نیز به معماری علاقه‌مندید یا به دنبال الهام برای پروژه‌های خود هستید، آشنایی با سبک، فلسفه و آثار این هنرمندان می‌تواند دیدگاه تازه‌ای به شما بدهد. معماری تنها ساختن ساختمان نیست، خلق هویت، حفظ میراث و پیوند زدن گذشته با آینده است.

سوالات متداول

منابع

لیست معماران برجسته - انجمن مفاخر معماری ایران

معماری معاصر ایران،امیر بانی مسعود - گیسوم

معماری کریم طاهرزاده بهزاد،بیژن شافعی - گیسوم

معماری معاصر ایران - Caoi